Σφακιά Πεζοπορία και μπάνιο με φόντο το Λιβυκό Πέλαγος! Προτάσεις για εξορμήσεις που συνδυάζουν την πόλη και το βουνό, την πιο καλή ώρα της ελληνικής φύσης

Πολλές φορές η θλίψη της καθημερινότητας μας οδηγεί στην αδυναμία απορρόφησης της φυσικής και δημιουργικής ροπής που δημιουργεί η φυγή προς τη φύση. Αλλωστε "φυγή" σημαίνει πρώτιστα "φυγή από τον εαυτό μας", αφού, σύμφωνα με τον Πολ Βαλερί, "για να ζήσουμε τη ζωή μας πρέπει να ζήσουμε κι άλλες ζωές". Και για να ζήσουμε, να βιώσουμε, έναν τόπο, τον τόπο μας, όσο όμορφος ή άσχημος, καλός ή κακός και αν είναι αυτός, πρέπει να ζήσουμε και άλλους τόπους, έστω στο πλαίσιο ενός ταξιδιού που να απαιτεί μικρά ή μεγάλα, εύκολα ή δύσκολα ψυχικά και γεωγραφικά άλματα από την "πλήξη και φρίκη" της ταπεινής μας καθημερινότητας, της δικιάς σας και της δικής μου.

Σφακιά (1)

Θα πρέπει να ήταν κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '70. ΚΤΕΛ Χανίων και ένα παμπάλαιο λεωφορείο αγκομαχούσε στις στροφές του τότε χωματόδρομου, που ανηφόριζε πάνω από γκρεμίλες και χαράδρες, από τη Χώρα Σφακίων προς την Ανώπολη. Η μικρή ορειβατική ομάδα μας είχε σκοπό να ανέβει από τα Αμουτσερά προς τις σφακιανές Μαδάρες. Το λεωφορείο ήταν φίσκα, γι' αυτό και κρατούσα το βαρύ σακίδιο στα πόδια μου. Ελάχιστοι ήταν τότε οι ξένοι που έφταναν σε αυτά τα μέρη. Δίπλα μου καθόταν ένας γέροντας Κρητικός, μαυροπουκαμισάς, με τα στιβάλια και τα μουστάκια του και με "έκοβε" εδώ και ώρα, χωρίς να μιλάει. Κάποια στιγμή δεν άντεξα και του είπα για να πιάσω συζήτηση: ¬ Ωραία τα μέρη σας και τα βουνά σας!. Κι αυτός ατάραχος, λες και δεν χρειαζόταν να του παινέψω τον τόπο του, μου αποκρίθηκε: Ο κόσμος όλος είναι η Ελλάδα.

Κι η Ελλάδα όλη, η Κρήτη. Κι η Κρήτη όλη, τα Χανιά. Και τα Χανιά όλα, τα Σφακιά. Και τα Σφακιά ούλα, οι Μαδάρες! Ειλικρινά εκείνη τη στιγμή δεν ήξερα αν έπρεπε να γελάσω ή να προβληματιστώ. Προτίμησα το δεύτερο, και ακόμα και αν πέρασαν τόσα χρόνια, κάθε φορά που έρχομαι στα Σφακιά πάντα αισθάνομαι προβληματισμένος. Γιατί αυτός ο τόπος είναι Κρήτη, αλλά πάνω από όλα είναι Σφακιά. Και παρ' όλο που πολιορκείται σήμερα από τον μαζικό τουρισμό, γνωρίζει να διαφυλάσσει τις αξίες και την ποιότητά του στο πείσμα των καιρών.

Σφακιά (2) Στο φαράγγι του Ιμπρου

Οποιος δεν έχει διαβάσει την εξαίρετη μελέτη του πρωτοπόρου Αρη Πουλιανού "για την καταγωγή των Κρητών", όπου αναλύονται οι διάφοροι ανθρωπολογικοί τύποι της Κρήτης, ειλικρινά δεν θα μπορέσει ποτέ να καταλάβει τη διαφορά των Σφακιανών από τους υπόλοιπους Κρητικούς. Που έτσι κι αλλιώς έχουν μηχανευθεί ένα σωρό ιστορίες, παραμύθια και ανέκδοτα για να επισημάνουν τη λεβεντιά, την πονηριά και αυτό "το κάτι διαφορετικό" αυτού του ορεσίβιου λαού. Χανιά - Βρύσες, και από εκεί όλο στροφές ανηφορίζοντας στις βόρειες παρυφές των Λευκών Ορέων. Γυμνοί από την υπερβόσκηση πετρότοποι, και φθάνουμε στο κλειστό οροπέδιο του Ασκύφου, όπου και η μοναδική στην Ελλάδα εκκλησία του Αγίου Μανώλη!

Τ' Ασκύφου, παρ' ό,τι είναι κτισμένο στα 800 μ. υψόμετρο περίπου, είναι πάνω στο πέρασμα των τουριστικών λεωφορείων και γι' αυτό τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να αναπτύσσεται ένας στοιχειώδης τουρισμός με μερικές ταβέρνες να φτιάχνουν σφακιανά μυζηθροπιτάκια και μερικά ενοικιαζόμενα δωμάτια. Σταματούμε εδώ, και από την ταβέρνα του Κατσανεβάκη στρίβουμε αριστερά και ακολουθούμε με νότια κατεύθυνση χωματόδρομο, που σε 30' περίπου γίνεται γιδόστρατα, που χώνεται βαθιά στο όμορφο, αλλά μικρό φαράγγι του Ιμπρου ή Νίμπρου. Σε μία ώρα και δέκα λεπτά από το ξεκίνημα φθάνουμε σε έναν κτισμένο χώρο με πηγάδι και υπολείμματα αγγλικών στρατιωτικών κρανών που σκουριάζουν στον καυτό ήλιο του Λιβυκού. (Ο Γιώργος Ψυχουπάκης περιγράφει πολύ ενδιαφέροντα περιστατικά στο εξαίσιο βιβλίο του για την Εθνική μας Αντίσταση Ο Κρητικός μαντατοφόρος.)

Μπαίνουμε μετά σε αραιό δάσος με κυπαρίσσια και αφού διασχίσουμε το στενότερο σημείο του φαραγγιού, σε μία επιπλέον ώρα περπάτημα φθάνουμε κοντά στο χωριό Κομητάδες, στον ασφάλτινο δρόμο. Οχι, το φαραγγάκι του Ιμπρου δεν έχει τη μεγαλοπρέπεια εκείνου της Σαμαριάς ούτε την αγριότητα του άλλου της Αγίας Ειρήνης. Αξίζει όμως τη μικρή έστω προσπάθεια για μια πρόγευση της σφακιανής γης και τοπίου. Από τους Κομητάδες εύκολο "οτοστόπ" και κατάβαση ως το ηρωικό Φραγκοκάστελλο, για μπάνιο στις αμμουδερές παραλίες του Λιβυκού. Τι απογοήτευση όμως... Ενα απερίγραπτο συνονθύλευμα αυθαίρετων και κακόγουστων κτισμάτων πνίγει στην κυριολεξία το μνημείο και αποτελεί σίγουρα δυσφήμηση για τον τουρισμό της Κρήτης, και ειδικά των Χανίων, που μαζί με τον Νομό Ηλείας έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό αυθαίρετης δόμησης στην Ελλάδα. Οχι, δεν έχει νόημα να αναζητήσουμε σ' αυτό το καρακιτσαριό τους Δροσουλίτες. Γι' άλλα αγαπήσαμε την κρητική γη.

Ανώπολη: η καρδιά των Σφακίων

Νέο και εύκολο (γιατί υπάρχουν πολλά τουριστικά λεωφορεία!) "οτοστόπ" και μετάβαση ως την τουριστική χώρα, το επίνειο των Σφακίων, που κάπως έχει συμμαζευτεί τα τελευταία χρόνια, με κάποιες στοιχειώδεις πολεοδομικές παρεμβάσεις. Και από εκεί με ταξί ανηφορίζουμε στην Ανώπολη, την καρδιά των Σφακίων. Οταν είχα πρωτοέλθει, πριν από τρεις σχεδόν δεκαετίες, με είχαν εντυπωσιάσει οι δεκάδες κουμπουροφόροι που κυκλοφορούσαν ανέμελα μέρα μεσημέρι (αλλά και το εκπληκτικά φιλόξενο των κατοίκων της). Σήμερα η κατάσταση έχει βελτιωθεί, αλλά αρκεί κανείς να δει τις πυροβολημένες πινακίδες (όλες είναι πυροβολημένες!) για να καταλάβει πού βρίσκεται. Και μπορεί η μπαλωθιά ως έθιμο στους γάμους να είναι κοινά αποδεκτό, όμως με συγχωρείτε, η πυροβολημένη γκαραζόπορτα (!) στην κεντρική πλατεία της πόλης τι είναι; Η προτομή του Δασκαλογιάννη μοιάζει να την κοιτάει απορημένα...

Αφήνουμε τον οικισμό και ακριβώς στα δεξιά της πλατείας ακολουθούμε μια πινακίδα που γράφει προς Λουτρό. Χωματόδρομος και σε 20' από τα 600 μ., υψόμετρο της Ανώπολης, φθάνουμε σε εικόνισμα, στα 690 μ., με θέα όλο το οροπέδιο και στο βάθος στα βόρεια τις επιβλητικές σφακιανές Μαδάρες. Το επιπλέον περπάτημα, ο χωματόδρομος, τελειώνει και στα πόδια μας απλώνεται το Λιβυκό Πέλαγος! Και στα νοτιοδυτικά του ο άλλοτε απομονωμένος οικισμός του Λουτρού, που εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη της Κρήτης όπου μπορείς να πας μόνο από τη θάλασσα! Το μονοπάτι εύκολο και πιστέψτε το, φίλες και φίλοι αναγνώστες, από τα ωραιότερα του ελληνικού χώρου. Συνεχείς τραβέρσες, διασχίζοντας πλαγιές ολόκληρες με δρακοντιές (dracunculus vulgaris) και σε μία ώρα και 10 λεπτά φθάνουμε στο Λουτρό όπου και ξεκουραζόμαστε. Οσοι κουράστηκαν μπορούν να πάρουν από εδώ το F/Β για Χώρα ή για Αγία Ρουμέλη. Οι άλλοι; Ακολουθήστε με στην περιπέτεια!

Το παραλιακό μονοπάτι των Σφακίων Για 10' ξαναγυρίζουμε πίσω προς το μονοπάτι από το οποίο κατεβήκαμε και σε μια μοναχική ελιά στρίβουμε δεξιά και ακολουθούμε ένα καλογραμμένο μονοπάτι που αχνοφαίνεται στα ανατολικά. Σε 45' κατεβαίνουμε σε μια θαυμάσια βοτσαλωτή παραλία που προσφέρεται για μπάνιο. Σε 10' περνάμε από ξωκλήσι και σε 20' επιπλέον λεπτά κατεβαίνουμε σε μια εκπληκτική εκτεταμένη και απομονωμένη παραλία, που αποτελούσε ως τις αρχές της δεκαετίας του '70 σημείο συνάντησης (όπως και τα Μάταλα!) για τους χίπηδες του κόσμου όλου (σε κάποιο σημείο της υπάρχει πόσιμο νερό!). Οι άνθρωποι δεν ενοχλούσαν κανέναν, ζούσαν τα οράματά τους, άκουγαν Crosby, Stills, Nash and Young και τρέφονταν με ψάρια.

Ωσπου κάποιοι είπαν να εκμεταλλευθούν και αυτή την παραλία. Τι να κάνουν όμως που ο γυμνισμός και τα μακριά μαλλιά ενοχλούσαν; Δυσφήμισαν λοιπόν την κοινότητα (γιατί λειτουργούσε σαν κοινότητα) και έχτισαν και ένα άσχετο μπετονένιο κτίσμα! Οι χίπηδες έφυγαν και ήρθαν τα ταχύπλοα. Παρ' όλ' αυτά όμως το κομμάτι αυτό του Λιβυκού δεν χάλασε. Απολαμβάνουμε το μπάνιο μας και διασχίζουμε από την ακρογιαλιά την παραλία την οποία περιβάλλουν στα βόρεια κάθετοι βράχοι.

Στην ανατολική απόληξή της ένα εξαιρετικά απόκρημνο και στενό μονοπάτι (προσοχή! όσοι έχουν υψοφοβία!) διασχίζει γκρεμούς και σάρες πάνω από την καταγάλανη θάλασσα και σε 30' οδηγεί στον ασφαλτόδρομο Χώρας - Ανώπολης. Από εκεί, με κατηφορική πορεία, σε 40' φθάνουμε στη Χώρα Σφακίων έχοντας διασχίσει το ωραιότερο κομμάτι της περιοχής. Από τη Χώρα εύκολη επιστροφή με το τοπικό ΚΤΕΛ προς τα Χανιά και από εκεί επιστροφή στον τόπο "από τον οποίο φύγαμε για να ξανάρθουμε ώσπου να ξαναφύγουμε και πάλι", αυτή άλλωστε δεν είναι η μοίρα του ταξιδιώτη;

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

• Πότε να πάτε: Φυσικά το καλοκαίρι (ή την άνοιξη!). Προσοχή όμως τις υψηλές θερμοκρασίες. Καλό είναι τις πεζοπορικές διαδρομές να τις πραγματοποιήσετε ή πολύ νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα.
• Πώς να πάτε: Δεν είναι εντελώς απαραίτητο να πάρετε μαζί σας το αυτοκίνητό σας. Ο Νομός Χανίων έχει ένα αρκετά καλό δίκτυο τοπικών συγκοινωνιών. Και έπειτα το "οτοστόπ" είναι εύκολη υπόθεση σ' αυτά τα μέρη.
• Πού να μείνετε: Ασυζητητί για ένα βράδυ στην Ανώπολη, όπου υπάρχουν πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια. Αν διαθέτετε αντίσκηνο (αν και δεν είναι απαραίτητο!) οι παραλίες του Λιβυκού προσφέρονται, ακόμη!, για ελεύθερο κάμπινγκ (πάρτε όμως μαζί σας πολύ νερό!).
• Μην ξεχάσετε: Να διαβάσετε το εξαίρετο βιβλίο του Στέργιου Σπανάκη για την Κρήτη, αλλά και το πολύ καλό βιβλίο (των εκδόσεων Road) για την "ανεξερεύνητη Κρήτη" (τους βγάζω το καπέλο!).
• Αν έχετε χρόνο, με βάση την Ανώπολη μπορείτε να ανεβείτε από τα Αμουτσερά προς την κορυφή Πάχνες των Λευκών Ορέων.
  • Την καλύτερη γραβιέρα και την καλύτερη ρακή (τσικουδιά) θα τη βρείτε στην Ανώπολη. Αν είστε τυχεροί ζητήστε να σας σερβίρουν μουρνορακί (ρακή από μούρα).

ΚΩΣΤ. ΣΤΕΦ. ΤΣΙΠΗΡΑΣ
ΤΟ ΒΗΜΑ, 02-07-2000
http://tovima.dolnet.gr/