Γη των Κρητών!! Της λύρας, της μαντινάδας, της ράκης, της λεβεντιάς, του φιλότιμου και της φιλοξενίας. Πληροφορίες για το νησί περιηγήσεις, περιηγήσεις, χρήσιμα links, φωτογραφίες, ιστορία, αρχαιολογία, πολιτισμός, σύχρονη ζωή, διακοπές, καθημερινότητα, κέντρο δόμησης.

16.7.06

Ένα νησί στην πιο στρατηγική θέση της Μεσογείου, ανάμεσα σε δύο κόσμους, την Ανατολή και τη Δύση, με το βαρύ χρέος της μείξης των πολιτισμών, της συνάντησης των ιδεών και της μετεξέλιξης τους μέσα από το πρίσμα αυτής τη μικρής, αλλά τόσο σημαντικής, γωνιάς της Ευρώπης. Η Κρήτη δεν θα μπορούσε παρά να έχει έναν καθοριστικό ρόλο στη διάδοση του Χριστιανισμού στα πέρατα του κόσμου καθώς, πέρα από την θέση «κλειδί» που κατείχε σαν γεωγραφικό σταυροδρόμι, είχε το πνευματικό και φιλοσοφικό υπόβαθρο που θα μπορούσε να φιλοξενήσει το «καινούριο» και να του δώσει νέες διαστάσεις.

Η Κρήτη ευτύχησε να δει σημαντικές μορφές του Χριστιανικού πνεύματος να δρουν και να διδάσκουν στο νησί. Αυτό το μαρτυρούν τόσο οι πηγές, όσο και οι Κρητικοί Άγιοι που τιμώνται σήμερα από την εκκλησία, με πιο γνωστούς τον Απόστολο Τίτο, τον πρώτο επίσκοπο του νησιού και τον θαυματουργό Άγιο Μύρωνα. Την Χριστιανική λατρεία από τα βάθη των αιώνων στο νησί μας μαρτυρούν οι πολυάριθμες παλαιοχριστιανικές Βασιλικές από άκρου εις άκρου της Κρήτης, με σημείο αναφοράς την Γόρτυνα, την λαμπρή πόλη που φιλοξένησε και τον πρώτο ναό του Αποστόλου Τίτου, την Κνωσό, με μια από τις αρχαιότερες επισκοπές αλλά και πολλές άλλες περιοχές όπου κτίστηκαν μεγαλόπρεπα οικοδομήματα που ακόμα και σήμερα εντυπωσιάζουν με την επιβλητικότητα τους.

Ο Χριστιανισμός στην Κρήτη επισήμως ξεκινάει με την παρουσία του Αποστόλου Τίτου, ο οποίος ως συνοδός του Απόστολου Παύλου και του Βαρνάβα μετείχε στην Αποστολική Σύνοδο των Ιεροσολύμων στα 49 μ.Χ. Πιστός μαθητής του Παύλου τον ακολουθεί στις περιοδείες του στην Ευρώπη και την Ασία, ενώ ανάμεσα στα 62 και 63 μ.Χ. οι δυο τους βρίσκονται στο νησί βάζοντας τα θεμέλια της Χριστιανικής λατρείας. Ο Παύλος αναθέτει στον αγαπημένο του μαθητή την οργάνωση της εκκλησίας στην Κρήτη αναφέροντας στην Α’ προς Τίτον Επιστολή : «Τούτου χάριν κατέλιπον σε εν Κρήτη». Η επιστολή αυτή περιέχει σημαντικές πληροφορίες για τον Απόστολο Τίτο, όπως το ότι είχε σημαντικούς συνεργάτες στο νησί για το κήρυγμα του Ευαγγελίου, ανάμεσα τους τον Απολλώ και τον νομικό Ζηνά.

Αναφορές στον Απόστολο Τίτο συναντάμε και στην επιστολή προς Τιμόθεον όπου αναφέρεται ότι βρέθηκε στη Δαλματία, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται ο λόγος. Για τη ζωή του Αποστόλου Τίτου δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες ενώ πληθώρα παραδόσεων επιτρέπουν την εξαγωγή πολύτιμων ιστορικών συμπερασμάτων. Φαίνεται ότι η καταγωγή του Τίτου ήταν από επίσημη γενιά της Κρήτης και όπως αναφέρει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θεοχάρης Δετοράκης στην ιστοσελίδα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης, ήταν συγγενής του Ρωμαίου ανθύπατου της νήσου Ρουστίλλου. Η μόρφωση του ήταν λαμπρή και η σταδιοδρομία του ευτύχησε να ξεκινήσει από την Ιερουσαλήμ, όπου ήταν αυτόπτης μάρτυρας των παθών και της Ανάστασης του Ιησού. Ακολουθώντας τον Απόστολο Παύλο βρέθηκε στην Κρήτη, τέθηκε επικεφαλής της εκκλησίας του νησιού και ίδρυσε εννέα επισκοπές, στην Κνωσό, την Ιεράπετρα, την Κυδωνία, τη Χερσόνησο, την Ελεύθερνα, την Λάμπη, την Κίσαμο, την Κάντανο και τη Γόρτυνα.

Σε όλες σχεδόν τις πόλεις αυτές έχουν εντοπιστεί οι έδρες των επισκόπων, μεγαλόπρεπες βασιλικές ορισμένες μάλιστα απόλυτα χρονολογημένες, όπως η παλαιοχριστιανική Βασιλική της Ελεύθερνας, όπου σε ψηφιδωτό δάπεδο στο νάρθηκα το οποίο εντοπίστηκε από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης και ανασκαφέα της αρχαίας πόλης κ. Πέτρο Θέμελη, αναφέρεται το όνομα του Επισκόπου Ευφράτα. Από τις πιο σημαντικές επισκοπές ήταν αυτή της Γόρτυνας όπου και κτίστηκε ο μεγαλόπρεπος ναός του Αποστόλου Τίτου και φυλάσσονταν η Κάρα του, μετά το θάνατο του σε ηλικία 94 ετών περίπου στο έτος 105 μ.Χ. Η λατρεία του Αποστόλου Τίτου με έδρα τη Γόρτυνα φαίνεται ότι διακόπηκε με την Αραβοκρατία και τις επιδρομές στο νησί που είχαν σαν αποτέλεσμα να ερειπωθεί η αρχαία πόλη.

Η Κάρα του Αγίου βρέθηκε στο Χάνδακα όπου έμεινε ως το Σεπτέμβριο του 1669, οπότε με την πτώση της πόλης στους Τούρκους μεταφέρθηκε από τον τελευταίο υπερασπιστή της Candia, τον Φραντσέσκο Μοροσίνι στη Βενετία μαζί με όλα τα Ιερά κειμήλια της πόλης. Η Κάρα του Αποστόλου Τίτου επέστρεψε στο Ηράκλειο στις 15 Μαΐου 1966 με μια μεγαλόπρεπη τελετή. Η ημέρα αυτή τιμάται ως τα σήμερα, ενώ η μνήμη του Αποστόλου Τίτου εορτάζεται στις 25 Αυγούστου.

Ο Άγιος Μύρωνας, Επίσκοπος Κρήτης

Μια από τις πιο γνωστές μορφές της εκκλησίας της Κρήτης και ένας από τους πιο θαυματουργούς Αγίους της Ορθοδοξίας είναι ο Άγιος Μύρωνας, Επίσκοπος Κρήτης. Το όνομα του μνημονεύουν εκατοντάδες ασθενείς που είδαν ιδίοις όμμασι τα θαύματα του Αγίου και πλείστες όσες ανάλογες ιστορικές αναφορές, ενώ η γιορτή του στις 8 Αυγούστου είναι από τα πιο μεγάλα πανηγύρια που γίνονται στην Κρήτη, με επίκεντρο φυσικά τη γενέτειρα του Ραύκο, που αργότερα προς τιμήν του μετονομάστηκε σε Άγιος Μύρωνας. Ο Άγιος διακρίθηκε για την φιλανθρωπία του και την πίστη του στο Θεό ενώ υπήρξε πρότυπο οικογενειάρχη και προστάτη των αδυνάτων και των κατατρεγμένων. Ο Άγιος Μύρωνας ήταν γεωργός και προσπαθούσε να βοηθάει τους συνανθρώπους του σε βαθμό που έμεινε θρυλικός στις σχετικές ιστορικές βιογραφικές αναφορές.

Είναι γνωστές οι διηγήσεις για την περίπτωση κλεφτών που είχαν βάλει στόχο την περιουσία του. Ο Άγιος που τους εντόπισε στο χωράφι του όχι μόνο δεν τους κατήγγειλε, αλλά προστάτεψε τους δράστες και τους άφησε να φύγουν με τους καρπούς της γης που του είχαν κλέψει, ζητώντας τους να μετανοήσουν και να μην το ξανακάνουν. Όταν πέθανε η γυναίκα του ο Άγιος Μύρωνας αφιερώθηκε στο Θεό και στο κήρυγμα του Ευαγγελίου. Ήταν τόση η αγάπη του κόσμου στο πρόσωπο του, ώστε όταν πέθανε ο Επίσκοπος Κρήτης του ζήτησαν να αναλάβει τη θέση του κάτι που έγινε ως φαίνεται στα 180 μ. Χ. Ο Άγιος Μύρωνας αποτέλεσε μια μεγάλη μορφή της εκκλησίας της Κρήτης και έγινε ιδιαίτερα γνωστός για τα θαύματα του.

Ένα από αυτά αφορά στο αγίασμα που ακόμα και σήμερα αναβλύζει στη γενέτειρα του και το οποίο ανέβλυσε σε μια σπηλιά μετά από προσευχή του Αγίου στο Θεό για να σώσει τους κατοίκους από τη λειψυδρία. Όταν πέθανε σε ηλικία περίπου 100 ετών οι Κρητικοί με σεβασμό παρέλαβαν το λείψανο του και το ενταφίασαν εκεί όπου σήμερα υπάρχει ο τάφος του από τον οποίο εκπέμπεται μια θαυμαστή ευωδία και αποτελεί ένα από τα ιερότερα προσκυνήματα της Κρήτης με πολλά θαύματα ως τα σήμερα.

Υπάρχει όμως ένας ακόμη Άγιος Μύρωνας στο Κρητικό Αγιολόγιο, ο οποίος είναι γνωστός ως νεομάρτυρας. Ο Άγιος Μύρωνας γιος του Δημητρίου κατάγονταν από το Ηράκλειο και ασκούσε το επάγγελμα του ράφτη. Οι Τούρκοι τον συκοφάντησαν ότι προσπάθησε να αποπλανήσει μια μουσουλμάνα και του έθεσαν, όταν αυτός αρνήθηκε την κατηγορία, το δίλημμα του εξισλαμισμού ή της θανάτωσης. Ο Άγιος αρνήθηκε να απαρνηθεί την πίστη του, βασανίστηκε σκληρά και φυλακίστηκε. Για δεύτερη φορά του ζητήθηκε να απαρνηθεί το Χριστιανισμό όμως αρνήθηκε και οι Τούρκοι τον καταδίκασαν σε θάνατο. Μάλιστα αναφέρεται ότι καθώς οδηγούνταν στην αγχόνη, έσκυψε και φίλησε τα πόδια του πατέρα του που παρακολουθούσε το μαρτύριο του. Ο Άγιος εκτελέστηκε το 1793 και η μνήμη του «ενδόξου νεομάρτυρος Μύρωνος του εξ Ηρακλείου Κρήτης» γιορτάζεται στις 20 Μαρτίου.

Οι Άγιοι Δέκα

Από τους πιο γνωστούς Αγίους της Κρήτης, το όνομα των οποίων μνημονεύει και το ομώνυμο χωριό της Μεσαράς, είναι οι Άγιοι Δέκα. Οι Άγιοι των οποίων γνωρίζουμε από τις πηγές, τα ονόματα τους, διακρίθηκαν για την πίστη και το ζήλο τους στη διάδοση του Ευαγγελίου και βασανίστηκαν από τον γνωστό για τις θηριωδίες του απέναντι στους Χριστιανούς, Ρωμαίο Αυτοκράτορα Δέκιο. Από τη Γόρτυνα κατάγονταν οι Άγιοι Θεόδουλος, Σατορνίνος, Εύπορος, Γελάσιος και Ευνικιανός, ενώ από το Πάνορμο ο Αγαθόπους. Από το Ηράκλειο κατάγονταν οι Ευάρεστος και Μόβιος (σε κάποιες πηγές αναφέρεται ως Πόμπιος ή Πόντιος), ενώ από την Κυδωνία είχε την καταγωγή του ο Βασιλειάδης ή κατά άλλες πηγές Βασιλείδης.

Τέλος από την Κνωσό κατάγονταν ο Ζωτικός. Τον 3ο μ.Χ. αιώνα, ο έπαρχος Κρήτης Δέκιος δέχτηκε την καταγγελία για τη δράση των Αγίων Δέκα και αφού απέτυχε να τους δελεάσει με εγκόσμιες ηδονές, διέταξε τη μαστίγωση τους και τη θανάτωση τους με λιθοβολισμό, αφού αρνούνταν να απαρνηθούν τον Χριστό. Οι Άγιοι Δέκα υπέμειναν με στωικότητα και ηρωισμό τα βασανιστήρια των Ρωμαίων και δεν λύγισαν. Με διαταγή του έπαρχου οι στρατιώτες αποκεφάλισαν τους Αγίους Δέκα. Η μνήμη τους εορτάζεται από την εκκλησία στις 23 Δεκεμβρίου.

Οι Μάρτυρες

Πολλοί ήταν οι άγιοι της Κρήτης που στις σκληρές εποχές των διώξεων του Χριστιανισμού αρνήθηκαν να απαρνηθούν την πίστη τους και βασανίστηκαν. Ανάμεσα σε αυτούς ο Άγιος Κύριλλος, Ιερομάρτυρας, Επίσκοπος Γορτύνης. Ο Άγιος Κύριλλος αναφέρεται ότι χειροτονήθηκε Επίσκοπος της πόλης σε ηλικία 68 ετών και διακρίθηκε για τις πράξεις και την πίστη του. Το έτος 299 μ.Χ. επί Αυτοκρατορίας Διοκλητιανού και Μαξιμιλιανού βασανίστηκε και καταδικάστηκε να θανατωθεί στην πυρά. Όμως ο Θεός δεν τον εγκατέλειψε καθώς έκπληκτοι οι δήμιοι είδαν τα δεσμά του να καίγονται, τα ξύλα της πυράς να γίνονται στάχτη, όμως ο Άγιος να μην παθαίνει τίποτα. Έτσι τον άφησαν ελεύθερο.

Λίγο καιρό αργότερα όμως, πολλοί ειδωλολάτρες, μην μπορώντας να ανεχτούν ότι ο Άγιος συνέχισε να κηρύσσει το λόγο του Χριστού, κατάφεραν να τον φέρουν και πάλι ενώπιον των Ρωμαϊκών αρχών οι οποίες τον καταδίκασαν να φορέσει χαλινάρι στο στόμα. Καθώς ο Άγιος ήταν σε μεγάλη ηλικία, περίπου 93 ετών τον έβαλαν σε μια άμαξα και τον οδηγούσαν προς το μαρτύριο του. Όμως αναφέρεται ότι τα βόδια που έσυραν την άμαξα σταμάτησαν μόνα τους σε μια τοποθεσία που ονομάζονταν Ράξος. Εκεί οι Ρωμαίοι στρατιώτες τον αποκεφάλισαν. Η μνήμη του «Αγίου Πατρός ημών Κυρίλλου Επισκόπου Γορτύνης Κρήτης» γιορτάζεται στις 14 Ιουνίου.

Με φρικτό τρόπο μαρτύρησε ο Κρητικός Άγιος Παύλος ο Οσιομάρτυρας, ο οποίος έζησε στα χρόνια του εικονομάχου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου 5ου του Κοπρώνυμου. Ο Άγιος Παύλος συνελήφθη από τον στρατηγό της Κρήτης Θεοφάνη Λαρδατύρη, ο οποίος προσπάθησε να τον αναγκάσει να πατήσει την εικόνα του εσταυρωμένου Χριστού. Όμως ο Άγιος αρνήθηκε και προσκύνησε την εικόνα αντί να την βεβηλώσει. Τότε ο στρατηγός διέταξε να περάσουν σίδερα στο σώμα του Αγίου και να τον κρεμάσουν με το κεφάλι προς τα κάτω πάνω σε μια πυρά. Η μνήμη του Αγίου Παύλου του Οσιομάρτυρα γιορτάζεται στις 17 Μαρτίου.

Την ίδια εποχή, επί Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου 5ου του Κοπρώνυμου, μαρτύρησε και ο Άγιος Ανδρέας Οσιομάρτυρας «ο εν κρίσει». Όταν ο Άγιος έμαθε τους διωγμούς κατά των εικόνων πήγε στην Κωνσταντινούπολη. Μην αντέχοντας την αδικία, θαρραλέος όσο ελάχιστοι άλλοι, μπόρεσε με αφορμή μια έξοδο του Αυτοκράτορα από το ανάκτορο να τον πλησιάσει και να τον ρωτήσει «άρα χριστιανός ει βασιλεύ;» Ο Αυτοκράτορας διέταξε να τον συλλάβουν και να τον μαστιγώσουν. Στη συνέχεια τον παρέδωσε στον οργισμένο όχλο των εικονομάχων οι οποίοι συνέχισαν τα βασανιστήρια του σέρνοντας τον πάνω σε κοφτερές πέτρες. Μαρτυρείται ότι ένας ψαράς από το πλήθος έκοψε το πόδι του Αγίου με τσεκούρι προκαλώντας το θάνατο του. Οι βασανιστές του έριξαν το λείψανο του σε ακάθαρτο τόπο, όμως από εκεί το πήραν ευλαβικοί Χριστιανοί και το έθαψαν σε έναν τόπο που ονομάζοντας ο τόπος της «κρίσεως» απ΄ όπου πήρε και το όνομα του. Ο Άγιος Ανδρέας Οσιομάρτυρας «ο εν κρίσει» τιμάται στις 17 Οκτωβρίου.

Ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για έναν ακόμη Κρητικό μάρτυρα της πίστης, τον «Άγιο Θεόφιλο και των συν αυτώ των εν Κρήτη μαρτυρησάντων», η μνήμη των οποίων εορτάζεται στις 31 Μαρτίου. Λιγοστές είναι οι πληροφορίες όσον αφορά στις «Αγίες Θέκλα, Μαριάμνη, Μάρθα, Μαρία και Ενναθα, οι πέντε κανονικές παρθένες» η μνήμη των οποίων στο Κρητικό αγιολόγιο εορτάζεται στις 9 Ιουνίου. Αναφέρεται ότι οι παρθένες αυτές ήταν μοναχές σε μια εκκλησία στην οποία ιερουργούσε κάποιος θαμπωμένος από τα πλούτη ιερέας, ονόματι Παύλος, ο οποίος όταν του ζητήθηκε να διαλέξει ανάμεσα στα πλούτη και την πίστη επέλεξε να κρατήσει τους θησαυρούς του.

Οι παρθένες, οι οποίες αρνήθηκαν να δεχτούν να αλλάξουν την πίστη τους, δέχτηκαν μαρτυρικό θάνατο από τα χέρια του, καθώς τις έπνιξε. Όμως και ο ίδιος τιμωρήθηκε καθώς τον έπνιξαν για να του κλέψουν τους θησαυρούς του. Δεν είναι σαφές αν οι πέντε Οσίες κατάγονταν από την Κρήτη, έζησαν στο νησί, ή μαρτύρησαν εδώ. Κάποιες αναφορές τοποθετούν τη ζωή τους στα ιστορικά πλαίσια του Πέρση Βασιλιά Σαβωρίου ο οποίος αναφέρεται στα 330 μ.Χ. και καταγράφουν ένα χωριό ονόματι Αζα για το οποίο δεν μπορέσαμε να βρούμε περισσότερες πληροφορίες.

Ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά για τους Άγιους 12 στρατιώτες μάρτυρες από την Κρήτη για τους οποίους αναφέρεται ότι μαρτύρησαν δια ξίφους και η μνήμη τους γιορτάζεται στις 12 Αυγούστου.

Ως Επίσκοπος Κρήτης αναφέρεται ο Άγιος Πέτρος ο νέος, για τον οποίο υπάρχουν λιγοστές πληροφορίες. Το μόνο που είναι γνωστό από τις πηγές είναι ότι μαρτύρησε όταν οι διώκτες του έκοψαν τα πόδια του. Η μνήμη του τιμάται στις 14 Ιουλίου.

Όσιοι Άγιοι και Ερημίτες

Η Παρακλητική, ένα από τα πιο γνωστά υμνογραφικά έργα της εκκλησίας είναι σε μεγάλο βαθμό έργο ενός Αγίου από την Κρήτη, του Οσίου Ιωσήφ του Υμνογράφου, η καταγωγή του οποίου ήταν από τη Σικελία. Ο Όσιος, ο οποίος έζησε τον 9ο αιώνα, διακρίθηκε από νεαρή ηλικία για τις ικανότητες του στην σύνθεση εκκλησιαστικών ύμνων και την ψαλμωδία, καθώς και την αντιγραφή χειρογράφων που αποτελούσε μια από τις πιο σημαντικές τέχνες της εποχής. Από τη Σικελία βρέθηκε στην Πελοπόννησο μαζί με τη μητέρα Αγαθή και την αδερφή του, όταν πέθανε ο πατέρας του, ο Πλωτίνος και από εκεί πήγε στη Θεσσαλονίκη όπου χειροτονήθηκε μοναχός.

Η πορεία του συνεχίστηκε στην Κωνσταντινούπολη, απ΄ όπου εκδιώχθηκε όταν αντέδρασε στα διατάγματα που εξέδωσε ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Λέοντας ο πέμπτος στα χρόνια της εικονομαχίας και εξορίστηκε στη Ρώμη. Όμως στο δρόμο προς την «αιώνια πόλη» ο Όσιος Ιωσήφ έπεσε στα χέρια πειρατών, οι οποίοι τον έφεραν στην Κρήτη. Αρκετά χρόνια μετά κατάφερε να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη, όπου και πέθανε σε βαθιά γεράματα, το έτος 842. Η μνήμη του εορτάζεται στις 3 Απριλίου.

Στους εκκλησιαστικούς ύμνους διακρίθηκε ένας ακόμη Κρητικός άγιος, ο Άγιος Ανδρέας ο Ιεροσολυμίτης, Αρχιεπίσκοπος Κρήτης. Ο Άγιος Ανδρέας αναφέρεται ότι γεννήθηκε στη Δαμασκό και σε ηλικία 15 ετών κατατάχθηκε στον κλήρο στα Ιεροσόλυμα. Προτάθηκε να μετάσχει στην Οικουμενική Σύνοδο κατά των Μονοφυσιτών και έμεινε στην Κωνσταντινούπολη αναπτύσσοντας έντονο φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο σαν διευθυντής του ορφανοτροφείου Άγιος Παύλος. Χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Κρήτης και διακρίθηκε για τη σύνθεση του Μεγάλου Κανόνα και άλλα εκκλησιαστικά έργα. Πέθανε στα 712 ή 740 μ.Χ. Η μνήμη του τιμάται στις 4 Ιουλίου.

Από την Κυδωνία Χανίων κατάγονταν ο Όσιος Νικόλαος ο Ομολογητής, ο οποίος γεννήθηκε το 792 μ.Χ. Μετά τις πρώτες βασικές γνώσεις που απέκτησε βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι γονείς του τον εμπιστεύτηκαν στον θείο του Θεοφάνη, ο οποίος ήταν μοναχός στην Μονή Στουδίου της Πόλης. Ο Νικόλαος έγινε μοναχός και διακρίθηκε στην τέχνη της αντιγραφής των χειρογράφων με μεγάλη επιτυχία. Η εικονομαχία που αναστάτωσε τη ζωή του Βυζαντίου δεν άφησε ανεπηρέαστη και τη ζωή των μοναχών στο ιστορικό αυτό μοναστήρι της Κωνσταντινούπολης. Με την λήξη της μεγάλης αυτής περιπέτειας ο Νικόλαος ο Ομολογητής εξελέγη Ηγούμενος στο μοναστήρι στις 19 Απριλίου του έτους 847, θέση την οποία κατείχε ως την παραίτηση του από το αξίωμα στα 850.

Η επιλογή του ήταν να ιδρύσει ένα καινούριο κοινόβιο πιστό στις παραδόσεις με τις οποίες είχε γαλουχηθεί. Όμως οι διώξεις εναντίον του, δεν σταμάτησαν. Ο Καίσαρας Βάρδας τον ανάγκασε να αυτοεξοριστεί σε διάφορες περιοχές έως το 867 μ.Χ. οπότε και επέστρεψε ως Ηγούμενος. Πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου 868 μ.Χ. και η μνήμη του «Οσίου Νικολάου Ομολογητού του Στουδίτου», όπως αναφέρεται στο Κρητικό Αγιολόγιο, εορτάζεται στις 4 Φεβρουαρίου.

Κορυφαία μορφή της Κρητικής εκκλησίας είναι ο Άγιος Νίκων «ο Μετανοείτε» το κήρυγμα του οποίου βασίζονταν ακριβώς στο κάλεσμα για μετάνοια, απ΄ όπου προήλθε και το όνομα με το οποίο είναι γνωστός. Ο Άγιος κατάγονταν από τον Πόντο και ακολούθησε το βίο του μοναχού διδάσκοντας το Ευαγγέλιο στην ανατολή. Από εκεί βρέθηκε στην Κρήτη όπου έζησε και δίδαξε για είκοσι περίπου χρόνια και ακολούθως στην Πελοπόννησο. Ο Άγιος που έγινε γνωστός για πολλά θαύματα πέθανε το 988 μ.Χ. Η μνήμη του εορτάζεται στις 26 Νοεμβρίου.

Στην Κρήτη ασκήτευσαν ο Όσιος Ιωάννης και οι Όσιοι 98 πατέρες οι οποίοι βρέθηκαν στο νησί από διάφορα μέρη της Μεσογείου περίπου στα 1632. Ελάχιστες είναι οι πληροφορίες από τις πηγές για το βίο τους, ενώ η μνήμη του πιο γνωστού από αυτούς, Όσιου Ιωάννη, τιμάται σε διάφορα μέρη της Κρήτης. Η μνήμη του «Ιωάννου του Ερημίτου και των εν Αζωγυρε Σελίνου 98 Θεοφόρων πατέρων», όπως αναφέρεται στο Κρητικό Αγιολόγιο εορτάζεται στις 7 Οκτωβρίου.

Ελάχιστα είναι τα γνωστά ιστορικά στοιχεία και για έναν ακόμη ασκητή της Κρήτης, τον Όσιο Νικόλαο, ο οποίος φαίνεται ότι έζησε στο Κουρταλιώτικο φαράγγι περίπου στα 1670. Η μνήμη του «Οσίου Νικολάου του Κουρταλιώτου» εορτάζεται την 1η Σεπτεμβρίου.

Πληροφορίες για έναν ακόμη Όσιο αντλούν οι ιστορικοί από χειρόγραφη βιογραφία του Οσίου Ιωάννη του Θεοφόρου, η οποία βρίσκεται στο χωριό Σίβα Πυργιωτίσσης, απ΄ όπου και κατάγονταν. Σύμφωνα με τις πληροφορίες από την πηγή αυτή ο Όσιος γεννήθηκε στα χρόνια του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου Ζ’ του Πορφυρογέννητου (951-959) και ασκήτευσε στις Κρητικές σπηλιές. Ίδρυσε έναν ναό προς τιμήν των Επισκόπων Αρκαδίας Ευτυχίου και Ευτυχιανού χειροτονήθηκε μοναχός και στο Μυριοκέφαλο έκτισε την Μονή της Θεοτόκου Αντιφωνήτριας. Γυρίζοντας ολόκληρη την Κρήτη και κτίζοντας πολλές εκκλησίες και μοναστήρια κατέληξε στην Κίσαμο, ίδρυσε το κοινόβιο του Αγίου Ευτυχίου και πέθανε εκεί. Ταυτίζεται με τον «Κυρ Ιωάννη εν Κρήτη Οσίου» που εορτάζει στις 20 Σεπτεμβρίου.

Από τον Αζωκέραμο Σητείας κατάγονταν ένας ακόμη Κρητικός Όσιος, ο Ιωσήφ ο Ηγιασμένος η μνήμη του οποίου εορτάζεται στις 22 Ιανουαρίου. Ο Όσιος Ιωσήφ έζησε στο Ηράκλειο, όπου και μόνασε στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και διακρίθηκε στην αντιγραφή χειρογράφων. Μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς, έγινε Ιερέας και πέθανε στο Ηράκλειο στις 22 Ιανουαρίου 1511. Το λείψανο του μεταφέρθηκε στη Ζάκυνθο στα 1969.

Επίσκοπος Γόρτυνας ήταν ο Όσιος Ευμένιος ο θαυματουργός, ο οποίος διακρίθηκε για την εντιμότητα του βίου του, τα έργα και τα θαύματα του τα οποία ξεπέρασαν τα σύνορα της Κρήτης. Ο Όσιος βρέθηκε στη Ρώμη αλλά και στις Θήβες της Αιγύπτου όπου δίδαξε το λόγο του Χριστού. Πέθανε στην Αίγυπτο και το λείψανο του μεταφέρθηκε στην Κρήτη όπου τάφηκε με μεγάλες τιμές. Η μνήμη του τιμάται στις 18 Σεπτεμβρίου.

Από τη Σητεία κατάγονταν ένας ακόμη Κρητικός Άγιος, ο Όσιος Ιωσήφ ο Γεροντογιάνης, κατά κόσμον Ιωάννης Βιτσέντζος. Ο Όσιος γεννήθηκε στα ερειπωμένα κελιά της μονής Καψά όπου είχαν καταφύγει οι γονείς του, Εμμανουήλ και Ζαμπία μετά από Τουρκικές επιδρομές. Παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία και απέκτησε τέσσερα παιδιά, ενώ παρά το γεγονός ότι ήταν εξαιρετικά έξυπνος δεν έμαθε ποτέ γράμματα. Ασχολούνταν με τις αγροτικές εργασίες ενώ ζούσε σε μια απομονωμένη περιοχή λόγω των συχνών διαπληκτισμών του με τους Τούρκους. Μετά από ένα ατύχημα που προκάλεσε το θάνατο της κόρης του αφοσιώθηκε στο Θεό και άφησε την οικογένεια του. Έγινε μοναχός στην μονή Καψά και έζησε βίο ενάρετο ως τη μέρα του θανάτου του στις 6 Αυγούστου 1874. Τα πολλά θαύματα όσο ζούσε αλλά και μετά το θάνατο του μαζί με τον ενάρετο βίο του και την αφοσίωση του στο Θεό ήταν ο λόγος που ανακηρύχθηκε Άγιος. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 7 Αυγούστου, ενώ η ανακομιδή των λειψάνων του έγινε στις 7 Μαΐου 1982.

Οι νεομάρτυρες

Πολλοί είναι οι νεομάρτυρες της Κρήτης, η μνήμη των οποίων τιμάται από την εκκλησία. Όλοι όσοι μαρτύρησαν στην Κρήτη κατά τα έτη 1821-22 τιμώνται από την εκκλησία της Κρήτης στις 23 Ιουνίου μαζί με την μνήμη του Γεράσιμου Αρχιεπισκόπου Κρήτης ενώ η εκκλησία τιμά και την μνήμη όσων έπεσαν κατά τη σφαγή του Ηρακλείου στις 25 Αυγούστου 1898 που αποτέλεσε το ιστορικό γεγονός το οποίο επιτάχυνε τις εξελίξεις οι οποίες οδήγησαν στην απελευθέρωση της Κρήτης.

Από τους Αγίους νεομάρτυρες η μνήμη των οποίων τιμάται ξεχωριστά είναι ο Άγιος Μεθόδιος ο νέος Ιερομάρτυρας ο οποίος κατάγονταν από το χωριό Βυζάρι Αμαρίου. Ο Άγιος Μεθόδιος, κατά κόσμον Σιλιγάρδος, κατάγονταν από τη Νύβρητο. Ήταν ηγούμενος της Μονής Ασωμάτων ενώ ακολούθως έγινε Επίσκοπος Λάμπης. Αντιτάχθηκε στους Τούρκους και για τον λόγο αυτό συνελήφθη και βασανίστηκε φρικτά. Πέθανε στις 9 Ιουλίου 1793. Η μνήμη του τιμάται στις 25 Ιουνίου.

Νεομάρτυρας ήταν και ο Άγιος Ιωάννης από τα Σφακιά. Ο Ιωάννης ήταν αγρότης και πολύ αγαπητός από τους συγχωριανούς του. Σε ένα πανηγύρι του Τιμίου Προδρόμου, τον Αύγουστο του 1811, οι δυο συμπατριώτες του, με τους οποίους διασκέδαζε, διαπληκτίστηκαν με τους Τούρκους που ζητούσαν να τους καταβληθούν οι φόροι. Οι δύο ξέφυγαν και οι Τούρκοι συνέλαβαν τον Ιωάννη τον οποίο βασάνισαν και καταδίκασαν σε θάνατο λέγοντας του ότι θα του χάριζαν τη ζωή μόνο αν δέχονταν να εξισλαμιστεί. Ο Άγιος αρνήθηκε να προδώσει την πίστη του και απαγχονίστηκε από τους Τούρκους στις 15 Σεπτεμβρίου 1811. Η μνήμη του «Ιωάννου, του εν νέα Εφέσω Κρητός νεομάρτυρος» γιορτάζεται στις 15 Σεπτεμβρίου.

Από το Ηράκλειο κατάγονταν ο Άγιος Ιλαρίων, ο νέος Οσιομάρτυρας Κρήτης. Το κατά κόσμον όνομα του ήταν Ιωάννης. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και ανέλαβε με κάποιον άλλο χριστιανό τη διαχείριση της εμπορικής δραστηριότητας ενός Χιώτη. Όταν όμως αυτός διαπίστωσε έλλειμμα στην επιχείρηση του έσπευσε να κατηγορήσει τον Ιωάννη, ο οποίος μέσα στην απόγνωση του ζήτησε τη βοήθεια της μητέρας του Σουλτάνου και ενός Αιθίοπα ονόματι Μας Αγά με το τίμημα να εξισλαμιστεί.

Όταν όμως αντιλήφθηκε τι είχε κάνει, έφυγε και πήγε στην Κριμαία όπου έζησε δέκα μήνες και ακολούθως στην Κωνσταντινούπολη. Από εκεί με προτροπή ενός Ιερέα πήγε στο Άγιο Όρος όπου έγινε μοναχός στην σκήτη της Αγίας Άννας παίρνοντας το όνομα Ιλαρίωνας. Από εκεί επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη παρουσιάστηκε στον Αιθίοπα Αγά και ομολόγησε την πίστη του στο Χριστό. Βασανίστηκε φρικτά και θανατώθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1804 με αποκεφαλισμό. Η εκκλησία τιμά τη μνήμη του την ημέρα του μαρτυρίου του, στις 20 Σεπτεμβρίου.

Από το χωριό Μέλαμπες Ρεθύμνου κατάγονταν οι Άγιοι νεομάρτυρες Αγγελής, Μανουήλ, Γεώργιος και Νικόλαος, γνωστοί ειδικά στο Ρέθυμνο σαν οι τέσσερις μάρτυρες. Ήταν συγγενείς που στην επανάσταση του 1821 πολέμησαν τους Τούρκους. Όταν επέστρεψαν στην γενέτειρα τους καταγγέλθηκαν στον Μεχμέτ Πασά του Ρεθύμνου σαν αποστάτες μουσουλμάνοι, καθώς οι οικογένειες τους υποκρίνονταν τους μουσουλμάνους, για να έχουν τα προνόμια που κάτι τέτοιο συνεπάγονταν.

Οι τέσσερις μάρτυρες συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν δεμένοι στο Ρέθυμνο. Αρνήθηκαν να υποκύψουν στις πιέσεις να απαρνηθούν την πίστη τους, βασανίστηκαν και αποκεφαλίστηκαν μπροστά από την Μεγάλη Πόρτα του Ρεθύμνου στις 28 Οκτωβρίου 1824. Η εκκλησία τιμά τη μνήμη τους, την ημέρα του μαρτυρίου τους, στις 28 Οκτωβρίου, ενώ οι κάρες των τριών από τους τέσσερις μάρτυρες φυλάσσονται στον ομώνυμο ναό του Ρεθύμνου.

Από το χωριό Αλικιανός της Κυδωνίας κατάγονταν ο νεομάρτυρας Άγιος Γεώργιος ο Κρητικός ο οποίος γεννήθηκε στις 24 Μαΐου 1846. Ήταν γιος του Νικολάου Δεβολή και της Αικατερίνας. Ο Άγιος κατά την επανάσταση της Κρήτης το 1866 συνελήφθη μαζί με άλλους επαναστάτες από τους Τούρκους οι οποίοι προσπάθησαν να τον αναγκάσουν να αλλαξοπιστήσει. Όμως ο Άγιος αρνήθηκε να προδώσει την πίστη του για να σώσει τη ζωή του. Βασανίστηκε από τους Τούρκους και θανατώθηκε με αποκεφαλισμό στα 1867. Η εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 7 Φεβρουαρίου.

Σφακιανός ήταν ο Άγιος Εμμανουήλ, ο οποίος εξισλαμίστηκε βίαια από τους Τούρκους. Κατάφερε όμως να δραπετεύσει και να πάει στη Μύκονο όπου ξεκίνησε μια νέα ζωή. Παντρεύτηκε απέκτησε έξι παιδιά και συνέχισε να ζει σαν Χριστιανός. Όμως η γυναίκα του τον πρόδωσε και αυτός έφυγε με τα παιδιά του. Ο αδερφός της γυναίκας του θέλοντας να τον εκδικηθεί τον πρόδωσε στον Τούρκο πλοίαρχο του νησιού, ότι αν και εξισλαμισμένος επέστρεψε στη Χριστιανική πίστη.

Ο Τούρκος ηγεμόνας τον καταδίκασε σε θάνατο και όρισε να τον εκτελέσουν σε μια τοποθεσία που ονομάζονταν Παλιά Βρύση. Ο δήμιος αρνήθηκε να εκτελέσει την καταδίκη και τότε ένας άλλος αξιωματικός θανάτωσε τον Άγιο με αποκεφαλισμό στις 15 Μαρτίου 1792. Οι Τούρκοι έδεσαν το λείψανο του με πέτρες και το έριξαν στη θάλασσα. Η μνήμη του εορτάζεται τη μέρα του μαρτυρίου του, στις 15 Μαρτίου.

Φρικτά βασανίστηκε στη Σμύρνη και ο Άγιος Μάρκος ο Νεομάρτυρας, ο οποίος κατάγονταν από την Κρήτη. Εξισλαμίστηκε βίαια από τους Τούρκους όμως κατάφερε να δραπετεύσει και να πάει στη Σμύρνη και ακολούθως στην Κωνσταντινούπολη. Κήρυξε το Ευαγγέλιο και ενδυναμωμένος από τον δάσκαλο του Μελέτιο Συρίγο επέστρεψε στη Σμύρνη. Οι Τούρκοι τον συνέλαβαν και τον βασάνισαν ζητώντας του να απαρνηθεί την πίστη του. Όμως ο Άγιος Μάρκος αρνήθηκε και αποκεφαλίστηκε στις 14 Μαΐου 1643. Το λείψανο του παρέλαβαν Χριστιανοί της Σμύρνης και το έθαψαν στο ναό της Αγίας Φωτεινής της πόλης. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 14 Μαΐου.

Αναδημοσίευση από το Περιοδικό Στιγμές
http://kretaland.blogspot.com/2006/07/blog-post_115297269587472008.html