Διαβάστε για τα Χανιά

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων
Συγχρηματοδότηση 70% από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΓΤΠ.Ε-Π και το Ελληνικό Δημόσιο - Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
Συγχρηματοδότηση Ελληνικό Δημόσιο και ΕΕ
Πολιτιστική Διαδρομή Δήμου Κολυμβαρίου Εκτύπωση E-mail
Η περιοχή του Δήμου Κολυμβαρίου, που καταλαμβάνει το δυτικό μέρος του κόλ­που των Χανίων, τη χερσόνησο της Σπάθας και μια πλούσια ενδοχώρα, περιλαμβάνει στα όρια της ένα σημαντικό αριθμό κυρίως βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημεί­ων σε συνδυασμό με ένα εξαίρετου φυσικού κάλλους τοπίο, ιδίως όσον αφορά στη χερσόνησο της Σπάθας.

Η ακμή της περιοχής εμφανίζεται από την αρχαιότητα με τα μινωικά λείψανα, που εντοπίζονται γύρω από το Κολυμπάρι, το εκτεταμένο γεωμετρι­κό νεκροταφείο στις Βούβες, το πολύ σημαντικό ιερό της Αρτέμιδος-Δίκτυνας στο γραφικό όρμο Μένιες της χερσονήσου Σπάθα, το σπήλαιο Ελληνόσπηλιος κοντά στα Αφράτα, καθώς και μια σειρά από βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, διεσπαρμένα στους οικισμούς και τις αγροτικές τοποθεσίες του Δήμου. Η θέση της περιοχής στα βόρεια παράλια της Κρήτης, η μικρή απόσταση και η εύκολη πρόσβαση από το κυριότερο κέντρο της Δυτικής Κρήτης, την Κυδωνιά της αρχαιότητας, στη συνέχεια τα Χανιά των χριστιανικών χρόνων, συνέβαλε στη διαχρονική ύπαρξη μνημείων υψηλής ποιότητας.

Τα μνημεία, στα οποία θα αναφερθούμε συνοπτικά, απαρτίζουν μια ενδιαφέρουσα για τη διαχρονική σημασία τους και την υψηλή ποιότητα τους πολιτιστική διαδρομή, σε συνδυασμό και με το φυσικό κάλλος του ευρύτερου χώρου, μέρος του οποίου(η χερσόνησος της Σπάθας) είναι ενταγμένο στο πρόγραμμα Natura 2000. Η καταλυτική επί χρόνια, δυναμική παρουσία της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης, ενός ιδρύματος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, συγκεντρώνει καθημερινά ένα πολυπληθές, διεθνές κοινό και αποτελεί χώρο διαλόγου και ενημέρωσης ανάμεσα σε θρησκείες και λαούς. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές επενδύσεις στα πλαίσια του προγράμμα­τος ΙΝΤΕRΕG II για τη δημιουργία ενός μεγάλου συνεδριακού κέντρου, το οποίο απολαμβάνει διεθνή αναγνώριση. Η ύπαρξη μιας τόσο σημαντικής πολιτιστικής δια-δρομής, που εκτείνεται σε μικρή σχετικά απόσταση και προσφέρει μια μεγάλη ποικι­λία δράσεων και εναλλακτικών μορφών τουρισμού σε συνέχεια με τον υπεραναπτυσ-σόμενο τουριστικά βόρειο άξονα (Χανιά-Κολυμπάρι) αποτελεί ένα σημαντικό πόλο έλξης. Σε πολλά από τα μνημεία αυτά έχουν γίνει μέχρι σήμερα επεμβάσεις από την τοπική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, ώστε να είναι καταρχήν επισκέψιμα και ήδη υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός επισκεπτών. Η ένταξη της ανάδειξης ορι­σμένων από αυτά σε ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης θα συμβάλει ουσιαστικά στην αναβάθμιση της εικόνας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και στην τουριστική ανάπτυξη του νομού Χανίων.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

Η αξία της πολιτιστικής διαδρομής έγκειται στο γεγονός ότι περιλαμβάνει μια σειρά από μνημεία και χώρους, που καλύπτουν την εξέλιξη του Ελληνικού Πολιτισμού από την Ύστερη Ρωμαϊκή Περίοδο (με το ιερό της Δίκτυνας, τις λιμενικές εγκαταστάσεις και τον αρχαίο λιθόστρωτο δρόμο) μέχρι τα νεότερα χρόνια με τους αξιόλογους αρχι-τεκτονικά οικισμούς. Η πορεία ιδίως της τέχνης των χριστιανικών χρόνων καλύπτεται πλήρως μέσα από μια σειρά μνημείων και οργανωμένων συλλογών από τον 6° μ.Χ αιώνα μέχρι το 19°:

Παλαιοχριστιανική Περίοδος: Στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα χρονολογείται ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου(Ροτόντα) στην Κάτω Επισκοπή, το σημαντικότερο χριστιανικό μνημείο της Κρήτης με πολλές φάσεις κατά τη μακροχρόνια λειτουργία του μέχρι σήμερα. Ανήκει στην ομάδα των περίκεντρων κτισμάτων των χρόνων του Ιουστινιανού και το εντελώς ανάλογο παράδειγμα από απόψεως αρχιτεκτονικής σώζεται σε επίπεδο θεμελίων στο Conjun της Παλαιάς Σερβίας. Διασώζει τμήματα του αρχικού τοιχογραφικού διακόσμου και των ψηφιδωτών δαπέδων. Λείψανα της παλαι­οχριστιανικής περιόδου σε μεγάλη έκταση εντοπίστηκαν και κάτω από το σύγχρονο ναό της Παναγίας στην Πανέθυμο.

 

Περίοδος Εικονομαχίας: Στο ναό του Μιχαήλ Αρχαγγέλου στην Επισκοπή αποκα­
λύφθηκαν πρόσφατα εκτεταμένα τμήματα τοιχογραφιών από την περίοδο της Εικο­
νομαχίας. Έργα της περιόδου αυτής έχουν εντοπιστεί σε άλλο ένα ναό της Κρήτης,
αλλά και γενικά η ύπαρξη τους είναι εξαιρετικά σπάνια.

Μεσοβυζαντινή Περίοδος: Από την περίοδο αυτή σώζονται εκτεταμένα λείψανα από το τρίτο στρώμα ζωγραφικής στο ναό της Επισκοπής. Πρόκειται για έργα υψηλό­τατου επιπέδου, που δείχνουν την επικράτηση της Κομνήνειας Τέχνης στην Κρήτη και τις καλλιτεχνικές διασυνδέσεις της Κρήτης με την Κωνσταντινούπολη, όπως συμ­περαίνουμε από τη σύγκριση τους με μνημεία του τέλους του 12ον αιώνα στο χώρο της Μακεδονίας και τη Μονή της Πάτμου.

Περίοδος Βενετοκρατίας: Ένας μεγάλος αριθμός από τοιχογραφημένους ναούς, που καλύπτουν όλες τις καλλιτεχνικές τάσεις της περιόδου της Βενετοκρατίας από τα τέλη του 13ου μέχρι τις αρχές του 16ου αιώνα σώζονται στην περιοχή του Δήμου Κολυμβαρίου. Ο ναός της Αγίας Μαρίνας σε μια όμορφη τοποθεσία κοντά στα Ραβδούχα (αποκα-ταστάθηκε πρόσφατα), έργο του καλού και δραστήριου ζωγράφου Θεοδώρου-Δανιήλ Βενιέρη, εκφράζει τις συντηρητικές τάσεις του τέλους του 13ου αιώνα, που επικρατούν στην αποκομμένη από το Βυζάντιο Κρήτη.

 

Στον ενδιαφέροντα από απόψεως αρχιτεκτονικής ναό του Αγίου Ιωάννη του Προ­δρόμου στα Δελιανά, αποκαλύπτεται τα τελευταία χρόνια, διατηρημένος σε άριστη κατάσταση κάτω από ασβεστοκονιάματα ο τοιχογραφικός διάκοσμος, έργο του Μιχα­ήλ Βενιέρη (ανεψιού και συνεργάτη του Θεοδώρου-Δανιήλ)στις αρχές του 14ου αιώνα. Ο Μιχαήλ ανήκει στους ζωγράφους, που αρχίζουν να δέχονται ξανά επιδράσεις από τη σε εξέλιξη Παλαιολόγεια Τέχνη, που κυριαρχεί στο Βυζάντιο. Το πλούσιο θεματολόγιο, ιδίως η εκτεταμένη παράσταση της δευτέρας Παρουσίας, που καταλαμβάει ολόκληρο το δυτικό τμήμα και η πλούσια χρωματική κλίμακα προσδίδουν στο μνημείο ιδιαίτερη σημασία.

Μέσα στο 14ο αιώνα χρονολογείται και ο μικρός μονόχωρος ναός της Παναγίας στη Σπηλιά (έχει αποκατασταθεί και συντηρηθεί) με τις καλής ποιότητας παλαιολόγειες τοιχογραφίες του. Λαϊκότερες τάσεις συναντώνται στο διάκοσμο του ναού του Αγίου Στεφάνου στη Δρακώνα (έχει αποκατασταθεί και συντηρηθεί) στις παρυφές ενός πυκ­νού δρυοδάσους.

Σε δυό εποχές (τέλη 14ου και αρχές 15ου αιώνα) χρονολογούνται και οι γεμάτες από χαράγματα πειρατών, σφουγγαράδων και αρχόντων της βενετοκρατίας τοιχογραφίες στο ναό της απομονωμένης μικρής μονής του Αγίου Παύλου κοντά σε ένα γραφικό όρμο της χερσονήσου Σπάθας, Οι παλιότερες αποτελούν λαϊκότροπες απηχήσεις της Μακεδόνικης Σχολής στην Κρήτη και οι νεώτερες πρώιμα έργα της Κρητικής Σχολής.

Στο 14ο αιώνα χρονολογούνται και τα ελάχιστα δείγματα υψηλής ποιότητας, που αποκαλύφτηκαν κάτω από ασβεστοκονιάματα και στο μονόχωρο ναό της μικρής και ενδιαφέρουσας από απόψεως αρχιτεκτονικής μονής του Αγίου Γεωργίου πάνω από τις Μένιες. Ένας οχυρωματικός πύργος του 16ου αιώνα στον περίβολο της μονής, προειδοποιούσε για την άφιξη εχθρικών, ή πειρατικών πλοίων.

Λίγο πιο πέρα μια ακόμη μικρή Μονή, ο Άγιος Ιωάννης στο Γκιώνα, στο μέσο μιας όμορφης κοιλάδας με τα θολοσκέπαστα κελιά της, αποτελεί μέχρι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά προσκυνήματα της Κρήτης, παρά τη δυσκολία της προσπέλασης.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο καλοδιατηρημένος λαϊκότροπος διάκοσμος του ναού του Αγίου Βασιλείου κοντά στη Γλώσσα. Σπάνια για τα δεδομένα της Κρήτης περί­πτωση αποτελεί ο τοιχογραφημένος στο πρώτο μισό του 15ου αιώνα ναός του Αγίου Φωτίου με τη δυτικότροπη τεχνοτροπία του.

Το παλιό καθολικό της Μονής Γωνιάς, σε ένα ύψωμα πάνω από το νεώτερο μονα­στηριακό συγκρότημα, κτίστηκε και τοιχογραφήθηκε σε τρεις περιόδους(αρχές 14ου, αρχές 15ου και 16ο αιώνες). Το δεύτερο στρώμα ζωγραφικής είναι ιδιαίτερα υψηλής ποιότητας και ανήκει σε μια ομάδα παλιολόγειων μνημείων της Κρήτης, που αποτε­λούν τους «προδρόμους»της Κρητικής Σχολής.

Η νεώτερη Μονή Γωνιάς, κοντά στη θάλασσα κτίστηκε στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα, καθώς η θρησκευτική πολιτική των Βενετών απέναντι στους Ορθόδοξους γίνεται πιο ανεκτική. Πρόκειται για ένα μεγάλο κτηριακό συγκρότημα με έντονες τις επιδράσεις της Δυτικής αρχιτεκτονικής ,που περιβάλλει τον τρίκογχο ναό. Η Μονή διασώζει μια από τις μεγαλύτερες συλλο­γές της Κρήτης σε πολύτιμες εικόνες από το 14ο μέχρι το 18ο αιώνα, εκτεθειμένη σε μια αίθουσα μαζί με εκκλησιαστικά κειμήλια και σπάνια βιβλία.

Στο 15ο αιώνα χρονολογείται και ο κατάγραφος ναός του Αγίου Παντελεήμονα στα Ζυμβραγού με μεγάλη ποικιλία εικονογραφικών θεμάτων και μια μεγάλη παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας στο δυτικό μέρος του.

Σημαντικές είναι και οι τοιχογραφίες, που διακρίνονται κάτω από ασβεστοκονιάματα στο ναό της Ζωοδόχου Πηγής στον Άστρικα, έργα υψηλής ποιότητας της πρώιμης Κρητικής Σχολής.

Στο κέντρο του οικισμού Σπηλιά το μικρό μετόχι του Μιγαήλ Αργαγγέλου διασώζει στο ναό του τον πλούσιο ξυλόγλυπτο διάκοσμο και τις εικόνες του από τα μέσα του 18ου αιώνα, κλείνοντας έτσι την περιήγηση μας στη χριστιανική. τέχνη, όπως με σαφή­νεια προκύπτει από τα σημαντικά μνημεία του Δήμου Κολυμβαρίου. Στο ίδιο χωριό, αν και εκτεθειμένη σε ακατάλληλο κτήριο μια πλούσια συλλογή από εικόνες(15ος εως 19° αιώνες) και άλλα εκκλησιαστικά κειμήλια, καθώς και ,μια άλλη συλλογή από αντικείμενα του λαϊκού βίου συμπληρώνουν την εικόνα για τον τοπικό πολιτισμό. -"Ενα ενδιαφέρον δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής του τέλους της Βενετοκρατίας (1627)με έντονα τα στοιχεία του ευρωπαϊκού Μαννιερισμού, αποτελεί και η έπαυλη στο κέντρο του χωριού Ροδωπού. κατοικία του Βενετού φεουδάρχη της περιοχής. Η έπαυλη έχει απαλλοτριωθεί από το ΥΠΠΟ.

Στην περιοχή του Δήμου σώζονται ακόμη πολλά ενδιαφέροντα δείγματα αρχιτεκτο­νικής μεμονωμένα, ή οικιστικά σύνολα, τα οποία μπορούν να αναδειχτούν, όπως και οι νερόμυλοι, που υπάρχουν.

Το πανάρχαιο τέλος δένδρο της ελιάς στις Βούβες αποτελεί ένα ενδιαφέρον μνημείο της φύσης, σύμβολο της μακροχρόνιας καλλιέργειας της ελιάς στην ευρύτερη περιοχή της.Κισάμου μιας από τις πιο σημαντικές ελαιοπαραγωγικές της Κρήτης.

Η ύπαρξη ενός συγκριτικά μεγάλου αριθμού μνημείων ιδιαίτερης σημασίας στην περιοχή, του Δήμου Κολυμβαρίου συγκεντρώνει όλες τις προϋποθέσεις για την ανά­πτυξη ενός πόλου έλξης υπερτοπικής αξίας. Η ανάδειξη της πολιτιστικής αυτής δια­δρομής, σε μια περιοχή, που συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος της τουριστικής κί­νησης στο Νομό Χανίων, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην ανάπτυξη του τόπου.

Θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι ο Νομός Χανίων δεν διαθέτει τους εντυπω­σιακούς αρχαιολογικούς χώρους της Ανατολικής Κρήτης, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αξιόλογοι. Διαθέτει όμως ένα πλούτο σε μνημεία συγκεντρωμένα σε ορισμένες περιοχές, όπως, αυτή του Δήμου Κολυμβαρίου.

Οι τρεις Πολιτιστικές Διαδρομές του Νομού, που έχουν αξιολογηθεί από το Νομαρχιακό Συμβούλιο με εισήγηση των αρχαιολογικών και των άλλων συναρμόδιων Υπηρεσιών, εκτός της .ιδιαίτερης σημασίας τους, βρίσκονται σε εύκολα προσβάσιμες περιοχές σε μικρή απόσταση ανατολικά (Διαδρομές Απτέρας και Ακρωτηρίου) και δυτικά (Διαδρομή Δήμου Κολυμβαρίου) της πόλης των Χανιών, μέσα, ή κοντά στην ιδιαίτερα αναπτυγμένη τουριστικά ζώνη. Επομένως η ανάπτυξη τους αποτελεί στρατηγικής σημασίας επιλογή και όχι τυχαία τοπικού χαρακτήρα αντιμετώπιση.

Χανιά 23 Μαρτίου 1999

Μιχάλη Γ. Ανδριανάκης
Επιμελητής Αρχαιοτήτων.


 
< Προηγ.