Το ανθρώπινο σώμα λειτουργεί καλύτερα όταν η πίεση του οξυγόνου στις αρτηρίες του αίματος είναι από 80-90 mm Hg, το οποίο αποδίδει στα ερυθρά αιμοσφαίρια σχεδόν όλο το οξυγόνο που μπορούν να κρατήσουν. Σε μεγάλο υψόμετρο η χαμηλή πίεση του οξυγόνου έχει σαν αποτέλεσμα την χαμηλότερη πίεση οξυγόνου στο αίμα. Στα 5.500μ η πίεση του οξυγόνου στο αίμα μπορεί να είναι 40-45 mm Hg. Μια αύξηση του βάθους της αναπνοής σε μεγάλο υψόμετρο αυξάνει την πίεση του οξυγόνου του αίματος, αλλά όχι όπως στα επίπεδα της θάλασσας και όπου όλοι οι ιστοί του σώματος λειτουργούν σε χαμηλότερη πίεση οξυγόνου. Η κατανάλωση οξυγόνου από το σώμα σε μεγάλο υψόμετρο παρόλα αυτά παραμένει η ίδια όπως στην θάλασσα για το ίδιο ποσοστό σωματικής άσκησης.

Οι υψομετρικές δυσκολίες στα βουνά μπορούν να χωριστούν στις στα εξής 3 επίπεδα με ιδιαίτερη φυσιολογική σημασία.

Μεγάλο υψόμετρο 2.400-4.300μ.

Αυτό το υψόμετρο το καταλαμβάνεται συνήθως από τουρίστες και ορειβάτες. Επειδή ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων επισκέπτονται περιοχές με αυτό το υψόμετρο, στις περισσότερες περιπτώσεις παρουσιάζονται αδιαθεσίες σε αυτό το ύψος. Τέτοια συμπτώματα μπορούν να παρουσιαστούν και χαμηλότερα σε ορισμένα άτομα. Γενικά κάτω από αυτό το υψόμετρο το φαινόμενο αυτό είναι σπανιότερο.

Πολύ μεγάλο Υψόμετρο 4.300-5.500μ.

Σε αυτό το ύψος βρίσκονται οι υψηλότερες υψομετρικά κατασκηνώσεις εκτός από τους ορειβάτες των Ιμαλαΐων που πηγαίνουν ψηλότερα εξαιτίας της πείρας τους. Η γρήγορη είσοδος σε τόσο μεγάλο υψόμετρο χωρίς εγκλιματισμό μπορεί να προκαλέσει αδιαθεσία.

Πάρα πολύ μεγάλο Υψόμετρο > 5.500μ.

Σε αυτό το υψόμετρο οι περισσότεροι ορειβάτες έχουν εγκλιματιστεί. Αν κάποιος έχει ήδη αποκτήσει προβλήματα αυτά θα χειροτερέψουν. Μια παρατεταμένη παραμονή στα 5.500μ. και πάνω, συνήθως έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της φυσικής κατάστασης.

ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ ΣΕ ΜΕΓΑΛΟ ΥΨΟΜΕΤΡΟ

Σε μεγάλο υψόμετρο το μεγαλύτερο ποσοστό ασκήσεων που μπορεί να εκτελεστεί είναι λιγότερο από αυτό στην θάλασσα, ακόμα και για καλά εγκλιματισμένους αθλητές η ορειβάτες. Η μείωση της φυσικής επίδοσης συνδέετε εντονότατα με το υψόμετρο. Η φυσική επίδοση γίνεται χαμηλότερη με την άφιξη σε μεγάλο υψόμετρο αλλά μπορεί να καλυτερεύσει με το πέρασμα του χρόνου.

Πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο για την μείωση της ικανότητας της φυσικής εργασίας σε μεγάλα ύψη.

Μείωση της Καρδιακής Απόδοσης.

Μετά από πολλές μέρες σε μεγάλο υψόμετρο, η ένταση της άντλησης αίματος το λεπτό από την καρδιά σε κάθε είδος άσκησης είναι χαμηλότερη από την άσκηση στην θάλασσα. Επιπλέον, ο μεγαλύτερος καρδιακός ρυθμός που μπορεί να επιτευχθεί κατά την διάρκεια βαριάς άσκησης είναι χαμηλότερος εξ αιτίας του μεγάλου υψομέτρου.

Μείωση του Οξυγόνου.

Κατά την διάρκεια άσκησης σε μεγάλο υψόμετρο, η χαμηλή πίεση οξυγόνου στην ατμόσφαιρα και στους πνεύμονες έχει σαν αποτέλεσμα το ατελές φόρτωμα των ερυθρών αιμοσφαιρίων με οξυγόνο. Για αυτόν τον λόγο, ο κορεσμός του οξυγόνου του αίματος μειώνεται κατά την διάρκεια ασκήσεων σε μεγάλο υψόμετρο. Αυτή η μείωση είναι σε αναλογία με το επίπεδο της άσκησης και το υψόμετρο. Η άσκηση μειώνει τον κορεσμό του οξυγόνου και η ξεκούραση επιτρέπει στον κορεσμό να αυξηθεί ξανά.

Η Διαδικασία της Αναπνοής

Κατά την διάρκεια βαριάς άσκησης, στην διαδικασία εισπνοής και εκπνοής των πνευμόνων από τους μυείς του στήθους, χρησιμοποιείται μόνο ένα μικρό ποσοστό οξυγόνου από το σώμα. Κατά την διάρκεια βαριάς άσκησης όταν το σώμα καταναλώνει 3,000 ml οξυγόνου το λεπτό, μόνο 150 ml το λεπτό χρειάζονται για την διαδικασία της αναπνοής. Σε μεγάλο υψόμετρο η ένταση του αέρα που μπαίνει και βγαίνει από του πνεύμονες κατά την διάρκεια της άσκησης αυξάνεται, πράγμα το οποίο αυξάνει την δουλειά της αναπνοής. Η κατανάλωση οξυγόνου από το σώμα μειώνεται σε πολύ μεγάλο υψόμετρο. Στην κορυφή του Everest το οξυγόνο που απαιτείται για την αναπνοή είναι τόσο πολύ που απομένει πολύ λίγο για οργανική λειτουργία και ορειβασία. Ο Messner περιγράφει αυτό το πρόβλημα πολύ παραστατικά κατά την διάρκεια των τελευταίων 480 μέτρων στην κορυφή του Everest.

“Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε άλλο, κάθε 10-15 βήματα καταρρέουμε στο χιόνι για να ξεκουραστούμε, κατόπιν σερνόμαστε ξανά.”

Πολύ βαθιές αναπνοές σε μεγάλο υψόμετρο μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την κόπωση των αναπνευστικών μυών.

Ύπνος

Η μείωση του οξυγόνου στης αρτηρίες κατά την διάρκεια του ύπνου, αναγνωρίζεται τώρα σαν ένας σημαντικός λόγος που προκαλεί δυσφορία και αρρώστιες. Κατά την διάρκεια του ύπνου σε μεγάλο υψόμετρο προκύπτει μείωση του οξυγόνου εξαιτίας της μείωσης της αναπνοής. Αυτή η μείωση του αερισμού των πνευμόνων είναι κυμαινόμενη και η μείωση του οξυγόνου στις αρτηρίες μπορεί να φτάσει πολύ χαμηλά επίπεδα. Πονοκέφαλοι και άλλα συμπτώματα εξαετίας του υψόμετρου είναι πολύ σοβαρά τις πρωινές ώρες καθώς και τα συμπτώματα σχετικά με πνευμονικό οίδημα γίνονται πιο έντονα κατά την διάρκεια της νύχτας.

Η υποξία κατά την διάρκεια του ύπνου είναι πιθανόν να μειώσει το μέγεθος της φυσικής άσκησης κατά την διάρκεια της ημέρας, και συνδέεται με την σοφία των ρητών που έχουν να κάνουν με βουνά «κοιμηθείτε ελαφριά και σκαρφαλώστε ψηλά».

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΥ

Η αποτελεσματική λειτουργία στα 5.500μ και η αντοχή στα 8.800μ χωρίς εξοπλισμό οξυγόνου δείχνει την ικανότητα κάποιου να εγκλιματίζεται σε μεγάλο υψόμετρο. Η πιο σημαντικές διαδικασίες εγκλιματισμού είναι η αύξηση της έντασης της αναπνοής, η αύξηση της πίεσης των πνευμονικών αρτηριών, η αύξηση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων και οι αλλαγές στους ιστούς του σώματος για την προώθηση φυσιολογικής λειτουργίας σε χαμηλές πιέσεις οξυγόνου.

Καλές αναβάσεις…

Γιώργος Αντωνακάκης
Εκπ/της Ορειβασίας – Αναρρίχησης
Οδηγός Βουνού