Η πόλη των Χανίων χτίστηκε πάνω στη θέση της αρχαίας Κυδωνίας, στον αυχένα της χερσονήσου. Το όνομά της το πήρε από την αραβική ονομασία "Αλ Χανίμ", είτε από την αρχαία Αλχανία. Διαλέξτε…

Ο ήχος της λύρας διατρέχει μαζί με τον άνεμο τα στενά δρομάκια της πόλης και, κατεβαίνοντας στο λιμάνι, ανταμώνει με τη μυρωδιά της ρακής, αλλά και την ιστορία.

Ο πρωινός δρόμος που θα πάρουμε από τη Σούδα για την πόλη, θα μας φέρει στα ρουθούνια τη μυρωδιά της θάλασσας και μια τυπική εικόνα ελληνικής επαρχίας που διανθίζεται από το ζωηρό ταμπεραμέντο των ντόπιων.

Η εικόνα αλλάζει τελείως όταν μπούμε στην παλιά πόλη. Τα σύγχρονα κτίρια δίνουν τη θέση τους σιγά-σιγά σε παλιότερα και εμείς αρχίζουμε την περιπλάνηση στην ιστορία. Τα Χανιά κατακτήθηκαν διαδοχικά από Άραβες, Ενετούς και Τούρκους, που άφησε ο καθένας τους ανεξίτηλα σημάδια, ορατά σε κάθε γωνία της πόλης. Πολύ πριν από αυτούς, όμως, όπως αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη, η περιοχή κατοικήθηκε από την εποχή των μινωικών χρόνων.

Πέρασε στους αρχαίους, τους ρωμαϊκούς και πάει λέγοντας. Το 1941 τα Χανιά ήταν το επίκεντρο της ηρωικής μάχης της Κρήτης, που οι κάτοικοί τους, όπως και οι υπόλοιποι Κρητικοί, πλήρωσαν ακριβά. Το 1965 η πόλη, μέσα στα τείχη, κηρύσσεται διατηρητέο μνημείο.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα στο μουσείο, τα βενετσιάνικα παλάτια, ανακατεμένα με λουτρά και τζαμιά της εποχής της τουρκοκρατίας, οι εβραϊκές συναγωγές και οι αραβικές επιγραφές, δημιουργούν ένα μίγμα απέραντης ομορφιάς, που κάνουν τα Χανιά μια από τις (λίγες πια) ιδιαίτερες πόλεις της Ελλάδας.

Φτάνοντας νωρίς το πρωί στο λιμάνι, το βρίσκουμε τυλιγμένο με μια ροδαλή άχλη που νομίζεις ότι τώρα -να- θα εμφανιστούν οι Βενετσιάνοι με τα μακριά τους ρούχα για να προϋπαντήσουν τα καράβια.

Μιας όμως και οι Βενετοί έφυγαν εδώ και χρόνια, εμείς θα επισκεφθούμε το ναυτικό μουσείο στη μια πλευρά της Ακτής Κουντουριώτη. Στην άλλη πλευρά βρίσκονται τα 7 από τα 17 νεώρια, που κάποτε έσφυζαν από κίνηση και δουλειά. Σήμερα χρησιμοποιούνται σαν αποθήκες.

Λίγο πιο μέσα βρίσκεται η τουρκική συνοικία Σπλάντζια, με σπίτια που έχουν σκεπαστούς εξώστες, αλλά και εβραϊκά σπίτια του 19ου αιώνα.

Περπατώντας μέσα από στενά δρομάκια με κήπους και ωραίες καγκελόπορτες, θα φτάσουμε στη χριστιανική συνοικία του Τοπανά ή Τοπ-χανά, όπου φυλάσσονταν τα "τόπια", τα όπλα δηλαδή. Τούρκος δεν πάτησε εκεί.

Οι Χανιώτες δεν αστειεύονταν.

Το φρούριο Φιρκάς, στη βόρεια είσοδο του λιμανιού, χτίστηκε το 1629 και είναι ορόσημο για την πόλη, μιας και εκεί υψώθηκε η ελληνική σημαία το 1913, όταν η Κρήτη ενώθηκε με την υπόλοιπη Ελλάδα.

Αρκετές εκκλησίες και τζαμιά έχουν αλλάξει πολλές φορές χέρια. Το κτίριο που στεγάζει σήμερα το αρχαιολογικό μουσείο ήταν ο βενετσιάνικος ναός του Αγίου Φραγκίσκου (ο μεγαλύτερος που έχτισαν οι Βενετοί οπουδήποτε), που αργότερα έγινε τζαμί. Το παλιό τζαμί του Χασάν Πασά στεγάζει το Γραφείο Πληροφοριών του Δήμου.

Το βυζαντινό φρούριο υψώνεται στα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας Κυδωνίας. Η συνοικία αυτή είναι το Καστέλι, που οι Ενετοί το ονόμασαν "Καστέλο Βέκιο".

Λίγο πιο ανατολικά βρίσκεται η συνοικία Σπλάτζια, που μέσα στα όριά της βρίσκεται η μόνη εκκλησία -αυτή των Αγίων Αναργύρων- που λειτουργούσε και επί τουρκοκρατίας.

Έξω από τα ανατολικά τείχη, στην πανέμορφη Χαλέπα, βρίσκονται το σπίτι του Ελευθέριου Βενιζέλου και το ανάκτορο του πρίγκιπα Γεωργίου.

Αφού είδαμε το σπίτι του Βενιζέλου, ας δούμε και την τελευταία του κατοικία στο Ακρωτήρι, μαζί με τους τάφους των άλλων "Βενιζέλων". Ανθρώπων που ανυψώθηκαν πάνω από τον μέσο όρο, δόξασαν τη γενέθλια γη και δοξάστηκαν από αυτή.

Πάμε για ψώνια; Όχι αυτά που νομίζετε, αλλά ντόπια νόστιμα τυριά, μυρωδικά και τσάγια, μέλι και κισσαμίτικο κρασί. Πού αλλού, παρά στην πανέμορφη δημοτική αγορά των Χανίων. Για χάρη της "έπεσε" ο κεντρικός προμαχώνας των τειχών και μπαζώθηκε η τάφρος. Εγκαινιάστηκε το 1913 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Μετά τα ψώνια, μια ρακή με "ντάκο" για συνοδεία, το καταπληκτικό παξιμάδι με τριμμένη ντομάτα και φέτα, στο λιμάνι είναι ό,τι πρέπει. Και μετά πάλι βόλτες στον λαβύρινθο των μικρών σοκακιών, ψιλοκουβέντα με τις κυράδες που ξεκουράζονται στις αυλές, και ακόμη κάτι καινούργιο να δούμε και να μάθουμε σ' αυτή την πόλη με το πολύ-πολιτισμικό παρελθόν, τους χαρούμενους και ευγενικούς κατοίκους, που δεν θα χορτάσουμε όσες φορές και να την επισκεφτούμε.

TIPS:

· Ο "Ιορδάνης". Όποιος δεν ξυπνήσει να φάει τη μπουγάτσα του, έχασε…

· Τα μπαράκια στην παλιά πόλη. Όλοι σαν μια παρέα.

· Όλα όσα μπορεί να δει κανείς με ορμητήριο τα Χανιά: το περίφημο φαράγγι της Σαμαριάς με τον Ομαλό και την Αγία Ρουμέλη, τη λίμνη Κουρνά, το Τοπολιανό φαράγγι, το μοναστήρι της Χρυσοσκαλίτισσας και το Ελαφονήσι. Τα Φαλάσαρνα, τον Πλατανιά, το Μάλεμε και άλλες κρυφές και φανερές γωνιές του πανέμορφου νομού.

Του Γ. ΚΟΚΟΛΗ

Ένθετο "Ταξιδευτές του Κόσμου" (εφημερίδα "Ο κόσμος του Επενδυτή", 16/7/2005)