02 July 2008

Τότε είδαμε κυρίως Αγροτουριστικούς Γυναικείους Συνεταιρισμούς (επιχειρήσεις του κοινωνικού τομέα της οικονομίας) στην Άγιο Γερμανό Φλώρινας, στην Πέτρα Μυτιλήνης και αργότερα και σε πολλές άλλες περιοχές. Αυτής της μορφής οι Γυναικείοι Συνεταιρισμοί είναι σήμερα γύρω στους 130.

Από το 1991, με την πρωτοβουλία LEADER, άρχισαν να γίνονται και άλλης μορφής αγροτουριστικές επιχειρήσεις σε όλη την Ελλάδα, από τις οποίες σήμερα αρκετές δεν λειτουργούν ή άλλαξαν χρήσεις (κατοικίες, προικώα κλπ).

Τα τελευταία χρόνια επισημαίνουμε πραγματικές αγροτουριστικές εκμεταλλεύσεις, οι οποίες λειτουργούν κανονικά και με προδιαγραφές τοπικής αρχιτεκτονικής, με εξοπλισμό που δεν προσβάλει την περιοχή, με φροντίδα για το περιβάλλον, με σωστές υπηρεσίες, με τοπική παραδοσιακή γαστρονομία, με ενασχόληση με τοπικές πολιτιστικές-κοινωνικές εκδηλώσεις και, το κυριότερο-χαρακτηριστικότερο, με δραστηριότητες και προγράμματα για τους φιλοξενούμενούς μας.

Γιατί στον αγροτουρισμό, οι «τουρίστες» ή «επισκέπτες» δεν είναι «πελάτες», αλλά φιλοξενούμενοι, που τους δεχόμαστε στο χώρο μας, μοιραζόμαστε το σύνηθες φαγητό μας, σέβονται (και ίσως για αυτό έρχονται κοντά μας) τον τοπικό πολιτισμό-τα ήθη και έθιμά μας, και συμμετέχουν στις τοπικές αγροτικές ασχολίες.

Μερικοί, που μάλιστα εξ ορισμού ή έστω λόγω ονόματός τους θα έπρεπε να είναι υποστηρικτές του αγροτουρισμού, ως εργαλείου τοπικής ανάπτυξης, διατυμπανίζουν ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αγροτουριστικές επιχειρήσεις. Μάλιστα από υπερβάλλοντα ζήλο, με ιδιαιτέρως μεγάλη προσπάθεια, τον πολεμούν και προσπαθούν να τον εξαφανίσουν και να τον υποκαταστήσουν με τον Τουρισμό Υπαίθρου, με τις πολυτελείς πισίνες (μήπως όλοι στα χωριά μας είχαμε πισίνες?), με κανόε-καγιάκ, με σνίτσελ και ναπολιτάνικες πίτσες, μπαράκια γεμάτα με περιέ-κόκα κόλα-ουϊσκι-κλπ, με ινδονησιακά ξύλινα έπιπλα, με προτηγανισμένα και κατεψυγμένα, με τρόφιμα που διάνυσαν μέχρι και 1900 χιλιόμετρα (καταστρέφοντας το όζον και καταναλώνοντας πετρέλαιο) κλπ. Ενεργούν έτσι για να συμπίπτουν με τα ιδεολογήματά τους, μακριά από την πραγματικότητα.

Αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική.

Μπορεί αυτοί που έπρεπε να είχαν φροντίσει τα τελευταία είκοσι χρόνια να δημιουργήσουν το θεσμικό πλαίσιο του αγροτουρισμού, να μην έκαναν τίποτε (κρίνοντας από το αποτέλεσμα που είναι η ανυπαρξία θεσμικού πλαισίου για τον αγροτουρισμό) και σήμερα να ομιλούν για τουρισμό υπαίθρου, αλλά σήμερα οι επιχειρηματίες αγροτουρισμού υπάρχουν και άρχισαν να κινούνται, παρά την σθεναρή προσπάθεια απομόνωσης που επιβάλουν οι κατέχοντες (που είναι οι ίδιοι αυτοί που δεν έκαναν τίποτε τα τελευταία 20 χρόνια).

Τον τελευταίο χρόνο, οι συνειδητοποιημένοι (και απελπισμένοι) επιχειρηματίες του αγροτουρισμού, συναντήθηκαν αποφάσισαν

1)       να ιδρύσουν την αστική μη κερδοσκοπική εταιρία ΑΓΡΟΞΕΝΙΑ, η οποία είναι ένα σύγχρονο think tank-ομάδα προβληματισμού για θέματα αγροτουρισμού και κυριότερους στόχους μεταξύ άλλων τους

Ö                 Αύξηση της ζήτησης του αγροτουρισμού.

Ö                 Συντονισμό επιχειρηματιών (Συλλογική δράση).

Ö                 Υποστήριξη λύσης θεμάτων αγροτουρισμού.

Ö                 Οριοθέτηση αντικειμένων του Αγροτουρισμού.

Ö                 Ανταλλαγή εμπειριών επιχειρηματιών.

Ö                 Υποστήριξη τεκμηρίωσης θεμάτων.

Ö                 Διαμόρφωση-πιστοποίηση προδιαγραφών.

2)              τη δημιουργία έξη Συνδικαλιστικών Δομών Επιχειρηματιών Αγροτουρισμού με τίτλο «Ενώσεις Αγροτουρισμού», όπως η ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, η ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, η ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ, η ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, η ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΡΗΤΗΣ και η ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΙΟΝΙΩΝ. Αυτή τη στιγμή, είναι στις διαδικασίες συγκρότησης η Ένωση Αγροτουρισμού Θεσσαλίας, η Ένωση Αγροτουρισμού Στερεάς Ελλάδας, η Ένωση Αγροτουρισμού Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και η Ένωση Αγροτουρισμού Αιγαίου.

3)              Η υπογραφή της πανελλήνιας δομής των επιχειρηματιών αγροτουρισμού, στο ΜΑΙΧ Χανίων, με την ονομασία ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΝΩΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ.

Η ΑΓΡΟΞΕΝΙΑ έχει ορίσει ως αγροτουριστική επιχείρηση εκείνη την επιχείρηση που λειτουργεί (ιδιοκτησιακά ή συμβολαιακά) ταυτόχρονα τουλάχιστον δύο από τις παρακάτω κατηγορίες επιχειρήσεων.

Ö                 Παραδοσιακοί ξενώνες & καταλύματα

Ö                 Καφενεία και εστιατόρια παραδοσιακής γαστρονομίας

Ö                 Εργαστήρια παραγωγής παραδ. προϊόντων (τρόφιμα & τεχνήματα)

Ö                 Πρατήρια πώλησης τοπικών παραδ. προϊόντων (τρόφιμα & τεχνήματα)

Ö                 Επισκέψιμα αγροκτήματα

Ö                 Δραστηριότητες (περιήγηση, ιππασία, χοροί, μαγειρική, πανηγύρια κλπ)

και ο επιχειρηματίας έχει ισχυρή σύνδεση με την τοπική κοινωνία και γη.

Τα ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια και διαμερίσματα, που δεν καλύπτουν τον παραπάνω ορισμό, θα συνεχίσουν να είναι ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια ή διαμερίσματα. Μια πρόχειρη εκτίμηση μπορεί να προσεγγίσει τον αριθμό των αγροτουριστικών επιχειρήσεων περίπου στις 2.500-4.000, ανάλογα με τις προδιαγραφές που μπορούν να προσεγγίσουν.

Ένα αγροτουριστικό κατάλυμα με άδεια λειτουργίας ενοικιαζόμενων δωματίων ή διαμερισμάτων, σήμερα απαγορεύεται να προσφέρει πρωινό και μάλιστα απαγορεύεται να προσφέρει ιδιοπαρασκευαζόμενες τυρόπιτες ή ψωμί, ιδιοπαρασκευαζόμενα γλυκά ή ακόμα και άλλα προϊόντα της περιοχής.

Ένα αγροτουριστικό κατάλυμα, που λειτουργεί κανονικά με άδεια ενοικιαζόμενων δωματίων και με άδεια εστιατορίου-ταβέρνας και με άδεια εργαστηρίου παραγωγής τοπικών προϊόντων, δεν μπορεί να μετακινήσει αναλόγως των αναγκών το προσωπικό του, που σημειωτέον είναι πιθανότατα σε κάποιο απομακρυσμένο χωριό. Εάν δεν έχει, ας πούμε, εκείνη την ημέρα προϊόντα για επεξεργασία, να μπορεί να πάει σε υπηρεσίες στην ταβέρνα ή στην καθαριότητα των δωματίων.

Και αν φιλοξενείς μία παρέα φίλων (γιατί στην αγροτουριστική επιχείρηση φιλοξενούμε φίλους και δεν έχουμε πελάτες), δεν επιτρέπεται να βγείτε να περπατήσετε μαζί στο βουνό (παρότι μεγαλώσατε και ζείτε σε αυτό και ξέρετε πολύ καλά την περιοχή), γιατί αυτή η ειδικότητα (οδηγός βουνού) είναι κατοχυρωμένη από το HATTA, για να γίνεται μόνο από τουριστικά γραφεία.

Η ΑΓΡΟΞΕΝΙΑ προτείνει ότι πρέπει αυτή η νέα πραγματικότητα, της αγροτουριστικής επιχείρησης, να καλυφθεί με το ανάλογο θεσμικό πλαίσιο, ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ (η οποία δεν συμπίπτει με την επιχείρηση τουρισμού υπαίθρου, που οι προδιαγραφές της δεν συμπίπτουν με το σεβασμό του περιβάλλοντος -κυρίως πολιτιστικού, κοινωνικού, οικονομικού, αρχιτεκτονικού κτλ.).

Έτσι, η ΑΓΡΟΞΕΝΙΑ προτείνει:

οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο του αγροτουρισμού (καταλύματα, εστιατόρια, εργαστήρια, πρατήρια, αγροκτήματα & δραστηριότητες) να διαθέτουν προϊόντα πρώτης παραγωγής ή/και μεταποίησης. Προκειμένου να καταστεί δυνατόν οι παραπάνω δραστηριότητες να συγκεντρώνονται σε μία ενιαία επιχείρηση χωρίς την ανάγκη έκδοσης πολλών αδειών με απαιτήσεις που δεν ανταποκρίνονται στο εύρος και το μέγεθος τους, προτείνεται η θεσμοθέτηση λειτουργίας της Αγροτουριστικής Επιχείρησης.

Προκειμένου μία επιχείρηση να χρηματοδοτηθεί από τα μέτρα και τις δράσεις του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013 που αφορούν την ενίσχυση αγροτουριστικών δραστηριοτήτων, θα πρέπει μετά την ολοκλήρωση του επενδυτικού σχεδίου να πληρεί τους όρους και τις προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό της ως Αγροτουριστικής Επιχείρησης.

Οι αγροτουριστικές επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται από μικρή δυναμικότητα και ήπια μορφή ενώ η λειτουργία τους συμβαδίζει με τις αρχές της προστασίας του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης.

Α. Αγροτουριστικοί Ξενώνες

Προτείνεται η θέσπιση νέας λειτουργικής μορφής για τον προσδιορισμό των καταλυμάτων που λειτουργούν στην ύπαιθρο. Βασικά χαρακτηριστικά της μορφής αυτής θα είναι:

- Η χωροθέτησή τους σε οικισμούς/Δημοτικά Διαμερίσματα με λιγότερους από 5000 κατοίκους. Αν ανήκουν σε Δ.Δ. άνω των 5000 κατοίκων τότε θα πρέπει να βρίσκονται εκτός σχεδίου πόλης.

- Η μικρή δυναμικότητα τους (μέχρι 50 κρεβάτια και περίπου 4 ΜΑΕ ετησίως)

- Η εναρμόνιση τους με τα τοπικά αρχιτεκτονικά πρότυπα.

- Προσφορά πρωινού/γευμάτων με τοπικά προϊόντα και γαστρονομία.

- Έμφαση στην προσφορά υπηρεσιών υψηλής ποιότητας

- Διάθεση ενημερωτικού υλικού για τις συναφείς επιχειρήσεις της περιοχής

- Δυνατότητα επικοινωνίας με τους πελάτες τουλάχιστον σε μια άλλη γλώσσα

Β. Παραδοσιακές ταβέρνες καφενεία

Προτείνεται να δημιουργηθεί νέα λειτουργική μορφή χώρου εστίασης προσαρμοσμένη στον χαρακτήρα και τις ανάγκες εξυπηρέτησης του αγροτουρισμού. Η λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών χαρακτηρίζεται από την προσφορά φημισμένων τοπικών προϊόντων, τεχνικών και παραδοσιακών συνταγών. Είναι μικρής δυναμικότητας και ισοδυνάμου προς 4 ΜΑΕ ετησίως.

Γ. Μονάδες μεταποίησης αγροτικών προϊόντων

Πρόκειται για επιχειρήσεις μικρής κλίμακας που δραστηριοποιούνται στον τομέα της μεταποίησης γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Οι επιχειρήσεις αυτές δραστηριοποιούνται ως ακολούθως:

- διαθέτουν ιδιοπαρασκευαζόμενο ψωμί και αρτοσκευάσματα.

- μεταποιούν-διαθέτουν φρούτα-λαχανικά στους φιλοξενούμενους

- μεταποιούν ή/και διαθέτουν ζωικά προϊόντα (τυροκομικά, αυγά, μέλι, κρέας, αλλαντικά κλπ) στους φιλοξενούμενούς τους.

- διαθέτουν λιανική για τα παραπάνω προϊόντα, με την προϋπόθεση ότι η πώληση θα πραγματοποιείται εντός της εγκατάστασης της επιχείρησης.

Τα προϊόντα που μεταποιούν και διαθέτουν προς πώληση οι παραπάνω επιχειρήσεις πρέπει να προέρχονται μόνο από την τοπική παραγωγή.

Μία Αγροτουριστική επιχείρηση είναι σε θέση να συμπεριλάβει μία από τις παραπάνω δραστηριότητες των μονάδων μεταποίησης εφ όσον διαθέτει τις ελάχιστες δυνατές εγκαταστάσεις και εξοπλισμό για να παράγει ποσότητα μέχρι τις ανάγκες των πελατών της κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στις εγκαταστάσεις της, με την προϋπόθεση ότι θα τηρούνται οι σχετικοί κανόνες υγιεινής και ασφάλειας.

Δ. Πρατήρια τοπικών προϊόντων

Πρόκειται για αγροτουριστικές επιχειρήσεις που διαθέτουν στην λιανική προϊόντα προερχόμενα μόνο από την τοπική παραγωγή (τρόφιμα ή τεχνήματα). Οι λοιπές αγροτουριστικές επιχειρήσεις μπορούν να επιδίδονται σε αυτή τη δραστηριότητα με την προϋπόθεση ότι η πώληση θα πραγματοποιείται εντός της εγκατάστασης της επιχείρησης.

Ε. Επισκέψιμα αγροκτήματα

Επισκέψιμο είναι το αγρόκτημα που δέχεται επισκέπτες, μπορεί να δεχθεί για περιστασιακή απασχόληση, πουλάει τα προϊόντα του στους φιλοξενούμενους-επισκέπτες και τους ενημερώνει σχετικά με τις μεθόδους παραγωγής που χρησιμοποιεί. Το επισκέψιμο αγρόκτημα έχει τη δυνατότητα:

- Να διαθέτει λιανική με προϊόντα προερχόμενα από την δική του ή τουλάχιστον την τοπική παραγωγή με την προϋπόθεση ότι η πώληση θα πραγματοποιείται εντός της εγκατάστασης της επιχείρησης.

- Να εκτρέφει ή/και να διατηρεί περιορισμένο - σε σχέση με την έκταση του αγροκτήματος - αριθμό ζώων εντός των εγκαταστάσεων του με σκοπό είτε την παραγωγή και διάθεση ζωικών προϊόντων (βλ. προηγούμενη παράγραφο) είτε την ενημέρωση και ψυχαγωγία των πελατών του (άλογα, θηράματα, κλπ).  Με δεδομένο τον περιορισμένο αριθμό των ζώων πρέπει να τηρούνται και ανάλογες συνθήκες υγιούς και ασφαλούς διαβίωσης των ζώων, καθώς και να εξασφαλίζεται η υγιεινή και ασφάλεια των πελατών της επιχείρησης.

ΣΤ. Αγροτουριστικές δραστηριότητες

Πρόκειται για επιχειρήσεις που διοργανώνουν περιηγήσεις ή/και υπαίθριες δραστηριότητες όπως ιππασία, πεζοπορία, μαθήματα χορού, μαθήματα παραδοσιακής μαγειρικής, συμμετοχή σε αγροτικές εργασίες κλπ.

Ένας ειδικά εκπαιδευμένος επαγγελματίας θα μπορεί να οργανώνει και να διεξάγει τέτοιου είδους δραστηριότητες ως αυτοαπασχόληση. Επίσης οποιαδήποτε «αγροτουριστική επιχείρηση» θα μπορεί να προσφέρει τέτοιου είδους δραστηριότητες με την προϋπόθεση ότι θα διεξάγονται από ειδικά εκπαιδευμένο επαγγελματία.

Οι Αγροτουριστικές επιχειρήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν περιηγήσεις με ιδιόκτητο ή μισθωμένο όχημα στις γύρω περιοχές στο πλαίσιο των υπηρεσιών που θα προσφέρουν στους φιλοξενούμενούς τους.

Τέλος οι Αγροτουριστικές επιχειρήσεις θα έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν μαθήματα στους επισκέπτες σε αντικείμενο συναφές με τις δραστηριότητές τους (πχ παραδοσιακές τεχνικές, πολιτισμός κλπ).