Το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης-ΥπΑΤ από κεντρικό επιτελικό, διεκδικεί αυτοτελή κεντρική αναπτυξιακή συμμετοχή, ακόμα και για θέματα περιφερειακής ή τοπικής ανάπτυξης, ακόμα και αγροτουρισμού. Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, με πολύ ενδιαφέρουσα συμβολή σε θέματα περιβάλλοντος είναι θέμα του Υπουργείου Ανάπτυξης-ΥπΑν.

Στην 10η Συνάντηση Αγροτουριστικών Επιχειρήσεων που έγινε με πρωτοβουλία επιχειρηματιών αγροτουρισμού καθορίστηκαν τα κριτήρια ποιότητας μιας αγροτουριστικής επιχείρησης που εισηγήθηκε ο Δημήτρης Μιχαηλίδης. Ανάμεσα στα επτά (7) κριτήρια (Άμιλλας, Αρχιτεκτονικής, Γαστρονομίας, Εξοπλισμού, Περιβάλλοντος, Πολιτισμού & Υπηρεσιών,) επισημαίνεται ότι το περιβάλλον αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του αγροτουρισμού.

Αντιγράφοντας το σημείο 14 των κριτηρίων για  το περιβάλλον (που έδωσε ο κ. Δ. Μιχαηλίδης) υπογραμμίζουμε «Όλες οι αγροτουριστικές δραστηριότητες κάθε κατηγορίας επιχείρησης, καθώς και οι λειτουργίες τους, πρέπει να χαρακτηρίζονται από την ήπια μορφή τους, να είναι φιλικές στο περιβάλλον και να σέβονται τα χαρακτηριστικά του χώρου και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών αξιών.

Πρέπει επίσης να συμβάλλουν στη βιώσιμη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής και των κατοίκων της, καθώς και στη διατήρηση των πολιτισμικών της στοιχείων. Και συνεχίζει στο σημείο 15 «Στην επιχείρηση δεν χρησιμοποιούνται πλαστικά αντικείμενα (πλαστικές καρέκλες, τραπεζομάντιλα, λουλούδια, φρούτα, κουρτίνες, πιάτα, μαχαιροπήρουνα, ποτήρια κ.α.) τόσο σε όλη την αγροτουριστική εγκατάσταση αλλά και στα δωμάτια των φιλοξενούμενων.

Και παρακάτω «Ο εξωτερικός χώρος θα είναι πάντα καθαρός και φροντισμένος και θα επιμεληθούμε ιδιαίτερα για την ύπαρξη, ανάλογα με την εποχή, πρασινάδας και λουλουδιών όπου αυτό είναι δυνατό», … «Η αγροτουριστική επιχείρηση πρέπει να εγκαθιστά σε ευδιάκριτα σημεία κατάλληλους και επαρκείς συλλέκτες απορριμμάτων, που φροντίζει να διατηρούνται καθαρά.

Η επιχείρηση εγκαθιστά ειδικούς συλλέκτες για ανακυκλώσιμα είδη, κατάλληλα σημασμένους, ενώ ενημερώνει για αυτό και τους πελάτες της» και στο σημείο 20 αναγράφεται «Η αγροτουριστική επιχείρηση προβαίνει σε δραστηριότητες που καταδεικνύουν την περιβαλλοντική της ευαισθησία και ευαισθητοποίηση (πχ υιοθεσία από την επιχείρηση ευαίσθητων σημείων αισθητικού κάλλους, προβολή περιβαλλοντικών θεμάτων, συμμετοχή σε περιβαλλοντικές επιτροπές κλπ).

Η προώθηση του Αγροτουρισμού θα έπρεπε να: «Θεωρεί πρωτεύουσα συνθήκη την εξασφάλιση ποιότητας ζωής και πολιτισμού στους κατοίκους της υπαίθρου (αγρότες), Υποστηρίζει την εξασφάλιση αειφορίας και βιωσιμότητας τόσο στον αγροτουρισμό, όσο και στις επιχειρήσεις αγροτουρισμού, Δίνει ιδιαίτερη σημασία στον άνθρωπο (και τις ανθρώπινες σχέσεις), έναντι της αγοράς, Μεριμνά και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την προστασία, ανάδειξη και βελτίωση του περιβάλλοντος».

Αλλά πέραν  των διακηρύξεων και των κειμένων είναι σαφέστατο ότι οι αγροτουριστικές  επιχειρήσεις ζουν μέσα στο φυσικό περιβάλλον και το φροντίζουν γιατί αποτελεί βασική συνιστώσα της επιχειρηματικής τους δράσης, μαζί με το πολιτιστικό περιβάλλον. Διότι περιβάλλον δεν είναι μόνο το φυσικό, αλλά και το πολιτιστικό, το κοινωνικό, το τεχνολογικό, το πολιτικό, το οικονομικό κτλ. Όλα μαζί σε ισορροπία εξασφαλίζουν την αειφορία.

Ο αγροτουρισμός είναι «τρόπος ζωής». Είναι η αγροτική ζωή με προσφορά τουριστικών υπηρεσιών. Οι επιχειρηματίες αγροτουρισμού είναι αυτοί που μένουν στην ύπαιθρο όλες τις μέρες (όχι μόνο τα Σαββατοκύριακα), που μετέχουν στην αγροτική ζωή του τόπου και την κοινωνία, όπως και όλοι οι αγρότες, είναι φροντιστές της γης και του φυσικού περιβάλλοντος, που ζουν μέσα σε αυτό και φιλοξενούν φίλους τους, για να μοιραστούν την χαρά της ζωής στην φύση (και μοιράζονται βέβαια κάποια από τα κοινά έξοδα).

Μια αγροτουριστική επιχείρηση θα έπρεπε να δραστηριοποιείται ταυτόχρονα τουλάχιστον σε δύο από τις παρακάτω έξη λειτουργίες: παραδοσιακός ξενώνας, καφενείο ή ταβέρνα με τοπική γαστρονομία, εργαστήριο παραγωγής τοπικών προϊόντων (τρόφιμα και τεχνήματα), πρατήριο πώλησης αποκλειστικά τοπικών παραδοσιακών προϊόντων, επισκέψιμο αγρόκτημα και δραστηριότητες (πεζοπορία, ιππασία, μαθήματα μαγειρικής, πανηγύρια κλπ), και να οργανώνεται-προσφέρεται από αγρότη, η μέλλος της οικογένειας του.

Σήμερα πάρα πολλοί «ασελγούν» στον όρο «αγροτουριστικές επιχειρήσεις», επιτείνοντας την σύγχυση  και την στενή σχέση με το περιβάλλον (όχι μόνο με το φυσικό, αλλά και με το πολιτιστικό, κοινωνικό κλπ). Η  πολιτεία με το Σχέδιο Νόμου «ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΣΦΑΛΕΙΑ & ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ» προσπαθεί να οριοθετήσει τον χώρο, διαχωρίζοντας τις «Αγροτουριστικές Επιχειρήσεις» από τις «Επιχειρήσεις Τουρισμού Υπαίθρου», από τα Κέντρα Υδροθεραπείας ιαματικού ύδατος, από τα Κέντρα θαλασσοθεραπείας, από τα Ορειβατικά καταφύγια, από τα Θεματικά πάρκα, από τα Κέντρα τουρισμού Υγείας, από τις Επιχειρήσεις Θαλάσσιου τουρισμού, από τις Επιχειρήσεις Πολιτισμικού τουρισμού, από τις Επιχειρήσεις τουρισμού Ορεινών περιοχών (ορειβασία, αναρρίχηση, κανόε-καγιάκ, ράφτινγκ, αιωροπτερισμό, αλεξίπτωτο πλαγιάς κ.ά) και από τις Επιχειρήσεις τουρισμού Φύσης (περιοχές NATURA 2000, δάση, εθνικούς δρυμούς, εθνικά πάρκα κ.ά.), ενώ στις παραπάνω επιχειρήσεις ειδικής τουριστικής υποδομής εντάσσονται με αποφάσεις του Υπουργού Τουριστικής Ανάπτυξης και άλλες μορφές επιχειρήσεων.

Μέχρι το φθινόπωρο 2009, ο Υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης  δήλωσε ότι, θα έχει επεξεργασθεί την πρόταση της πολιτείας για τον Αγροτουρισμό. Εν τω μεταξύ η σύγχυση επιτείνεται από τις ασφυκτικές πιέσεις προς τους αγρότες, οι οποίοι έχουν αγροτουριστικές επιχειρήσεις, για να ασφαλισθούν και σε ασφαλιστικούς φορείς ξενοδόχων κλπ, πέραν του ΟΓΑ. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων θα έπρεπε να επιληφθεί των θεμάτων, καθ’ όσον ο αγροτουρισμός είναι τουριστικές υπηρεσίες που προσφέρονται από αγρότες.

Ο αγροτουρισμός, σύμφωνα με τον ΕΟΤ (1983), "είναι η τουριστική δραστηριότητα που αναπτύσσεται σε χώρο μη αστικό από τους απασχολούμενους κύρια στη γεωργία, σε μικρές μονάδες οικογενειακής ή συνεταιριστικής μορφής, με στόχο τη δημιουργία συμπληρωματικού εισοδήματος στον τοπικό πληθυσμό, τόσο από την ενοικίαση των καταλυμάτων στους τουρίστες όσο και από την τροφοδοσία τους με προϊόντα τοπικής παραγωγής και προϊόντα συναφών δραστηριοτήτων". (Βελισσαρίου Ε., 2000, σελ 95).

Στην Ιταλία ο αγροτουρισμός αποτελεί ξεχωριστό  τμήμα των τουριστικών υπηρεσιών  και υπόκειται σε ειδικό καθεστώς, το οποίο δεν πρέπει να συγχέεται  με αυτό που ισχύει για άλλα είδη τουρισμού σε αγροτικό περιβάλλον και  για τα οποία ισχύει (σαν εμπορικές δραστηριότητες) ο ειδικός νόμος περί τουρισμού (Ν. 217/83). Ο Ιταλικός εθνικός νόμος για τον αγροτουρισμό, ο Ν.730/5-12-1985, καθορίζει ότι σαν αγροτουριστικές δραστηριότητες εννοούνται: «αποκλειστικά οι δραστηριότητες υποδοχής και φιλοξενίας που εξασκούν αγροτικοί επιχειρηματίες (Αστικός Κώδικας άρθρο 2135), μεμονωμένοι οι σε συνεταιρισμούς, καθώς και τα μέλη της οικογένειάς τους, με σχέση σύνδεσης και αλληλοσυμπλήρωσης της δραστηριότητας της καλλιέργειας του εδάφους, της δασοπονίας, της εκτροφής ζώων, οι οποίες πάντως πρέπει να παραμένουν οι βασικές δραστηριότητες». Ο τουρισμός στην ύπαιθρο, για να χαρακτηρισθεί αγροτουρισμός, πρέπει να γίνεται στα πλαίσια μίας αγροτικής μονάδας, χρησιμοποιώντας τις εγκαταστάσεις της, τα προϊόντα της και τα εργατικά της χέρια.

Η Οικονομική & Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος (Ο.Κ.Ε.) εξέδωσε την 208 Γνώμη της Ο.Κ.Ε. στις 22/12/2008, με τίτλο ««Τουρισμός και Περιβάλλον», όπου αναφέρει: Ο οικολογικός τουρισμός είναι μια εναλλακτική μορφή η οποία έχει άμεση σχέση με το αγροτικό περιβάλλον και είναι συνυφασμένος και με δραστηριότητες, σε αγροτικούς χώρους, οι οποίες προωθούν την προστασία του περιβάλλοντος και προσφέρει στους τουρίστες θετικές εμπειρίες και ευκαιρίες για γνωριμία με το περιβάλλον και γενικότερα με την ύπαιθρο. Άλλες μορφές όπως ο τουρισμός φύσεως ή φυσιολατρικός και ο περιβαλλοντικός τουρισμός σχετίζονται με τον οικοτουρισμό.

Επίσης για  τον αγροτουρισμό αναφέρει: Είναι εκείνη η τουριστική δραστηριότητα που αναπτύσσεται σε χώρο μη αστικό από τους απασχολούμενους κύρια στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα και ειδικότερα σε οικογενειακής ή συνεταιριστικής μορφής μικρές τουριστικές μονάδες παροχής αγαθών και υπηρεσιών, με σκοπό την ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος και της τοπικής οικονομίας, τόσο από την εκμετάλλευση των τουριστικών καταλυμάτων (ενοικιαζόμενα δωμάτια, πανσιόν, ξενώνες, camping), όσο και από την τροφοδοσία των τουριστικών μονάδων με προϊόντα τοπικής παραγωγής γεωργικών συνεταιρισμών.

Τέλος στην ίδια γνώμη της ΟΚΕ αναγράφεται: Ο ορεινός τουρισμός δεν έχει χρονικούς περιορισμούς και αναφέρεται στο σύνολο των δραστηριοτήτων υπαίθριας αναψυχής και τουρισμού, που εκδηλώνεται σε ορεινές περιοχές. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η δημιουργία τουριστικών καταλυμάτων που δένουν με το φυσικό περιβάλλον και διαθέτουν όσο το δυνατόν περισσότερους συμπληρωματικούς χώρους, όπως εστιατόρια, μπαρ, καφετέριες, αίθουσες αναψυχής, κλπ.

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένα δίκτυο, το BioHotels (με έδρα τα ορεινά Τρίκαλα), που δίνει ιδιαίτερη σημασία στην διατροφή με βιολογικά προϊόντα και με πολλές περιβαλλοντικές ευαισθησίες.

Στο τέλος  επισημαίνουμε ότι μόνο σε 7 Ελληνικά ξενοδοχεία έχει απονεμηθεί το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα ecolabel. Το σήμα απονέμεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ σε ξενοδοχειακές μονάδες που εφαρμόζουν πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον και πληρούν 70 υποχρεωτικά & 60 προαιρετικά κριτήρια. Ο αριθμός είναι πολύ μικρός. Για παράδειγμα στην Ιταλία τα ξενοδοχεία με το ecolabel ξεπερνούν τα 50 και στη Γαλλία τα 40. ΑγροΝέα 54/7-7-09.

Στις 3-6 Σεπ 2009, στην Αρχ. Ολυμπία, διοργανώνεται  το 16ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νέων Αγροτών, με θέμα «Νέοι Αγρότες & Περιβάλλον», και στις 20-21 Οκτ 2009, στην Θεσσαλονίκη, οργανώνεται συνάντηση-ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των Τοπικών Συμφώνων Ποιότητας και των Δικτύων Επιχειρήσεων Αγροτουρισμού με φροντίδα του ΑγρΟραμα (2310 271950).  

Μιχαηλίδης  Δημήτρης, 6/7/2009, συνεργάτης του ΑΓΡΟΡΑΜΑ, 698282382.