Συϊα ή Σύβα (Σούγια)

Συία, η. Αρχαία μικρή παραθαλάσσια πόλη στις νότιες ακτές της Δυτικής Κρήτης, λιμάνι της Ελύρου. Σήμερα λέγεται Σούγια. Το τοπωνύμιο απαντάται και Σύβα, (Στράβων). Προέρχεται μάλλον από τη λέξη σύς (χοίρος), δηλαδή Συία = χοιρόπολη. Φαίνεται ότι εκεί υπήρχαν δάση από δρείς και πρίνους και γινόταν συστηματική εκτροφή χοίρων. Η φαρδιά κοίτη του χειμάρρου του Λάκκου Ζωγράφου χωρίζει τα ερείπια σε δύο μέρη. Το μεγαλύτερο τμήμα της Συίας ήταν από την ανατολική πλευρά του χειμάρου. Στη δυτική ήταν ο μώλος σε σημαντικό πλάτος και μήκος. Είχε ένα ευρύχωρο και καλά προφυλαγμένο λιμάνι, όπως αναφέρεται και στους Σταδιασμούς (331), <<από Ποικιλασσού εις Σύβαν στάδιοι ν’ πόλις έστί και λιμένα καλόν έχει. 332 από Σύβης εις Λισσόν στάδιοι λ’>>.

Σήμερα με την ανύψωση της Δυτικής Κρήτης το λιμάνι έχει εξαφανιστεί. Η Συία άκμασε κυρίως στη ρωμαϊκή περίοδο, όπως πιστοποιούν τα ερείπιά της, αλλά και κατά την πρώτη Βυζαντινή περίοδο, αφού τότε είχε τρείς παλαιοχριστιανικές βασιλικές μεγάλων διαστάσεων. Φαίνεται ότι καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς.

Ο Pashley είδε ΒΔ της Ελύρου τα λείψανα του ρωμαϊκού υδραγωγείου της Συίας, που μετέφερε τα νερά της πηγής από το χωριό Λιβαδάς και τροφοδοτούσαν την πόλη και τις ρωμαϊκές θέρμες της. Σώζονται λείψανα αρχαίων κτηρίων, τειχών, τάφοι λαξευτοί, θεμέλια σπιτιών ρωμαϊκών χρόνων, ο Πάσλευ (ΙΙ, 102) είδε επίσης σταυρούς χαραγμένους σε μάρμαρα. (Στ. Σπανάκη, Κρήτη, σελ. 356-361). Είχε συγκροτήσει νομισματική ένωση με την Υρτακίνα, την Έλυρο, τη Λισσό και την Τάρρα, συμμετέχει δε στην ύστερη κλασική περίοδο στο <<Κοινόν των Ορέιων>>. <<Η Συία είναι μικρά πόλη της Κρήτης, και είναι επίνειο της Ελύρου. Οπολίτης λέγεται Συϊάτης και Συϊεύς>> (Στ.Βυζ.). Σούγια Σελίνου.