ΓΕΝΙΚΑ:

Το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης, θεαματικό και μεγαλόπρεπο, παρουσιάζει αξιόλογηοικολογική και επιστημονική αξία. Πυκνή και ποικίλη βλάστηση, ενδημικά φυτά καιαξιόλογη πανίδα - πτηνοπανίδα κυρίως - λόγω του ανάγλυφου - χαρακτηρίζουν τηνπεριοχή. Η αισθητική του αξία οφείλεται κυρίως στην ποικιλότητα του τοπίου πουδημιουργεί μία αίσθηση γοητείας και οπτικής απόλαυσης.

Η ποικιλότητα των βιοτόπων της περιοχής του φαραγγιού της Αγίας Ειρήνης σεσυνδυασμό με το άγριο και απροσπέλαστο τοπίο συνετέλεσαν στη δημιουργία ενόςάριστου καταφυγίου άγριας πανίδας.

Δυστυχώς, μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία ειδική έρευνα για την πανίδα τηςπεριοχής. Επιγραμματικά, αναφέρουμε μερικά είδη που παρατηρήθηκαν για τηνεκπόνηση προτεινόμενου διαχειριστικού σχεδίου στα πλαίσια τουπρογράμματος Life.

Η έλλειψη επαρκών δεδομένων για την πανίδα μιας περιοχής είναι γενικότεροπρόβλημα. Αν και η συστηματικότερη μελέτη της πανίδας της Ελλάδας αρχίζει τον19 ο αιώνα, μέχρι και σήμερα δεν ξέρουμε πόσα είδη ζώων υπάρχουν στην χώρα μαςκαι στα είδη που είναι γνωστά, υπάρχουν τεράστιες ελλείψεις σε ό,τι αφορά τηνακριβή εξάπλωσή τους στον ελληνικό χώρο, τη βιολογία και οικολογία τους και τηνκατάσταση των πληθυσμών τους.

Οι γενικές προτάσεις που μπορούν να γίνουν μέσα από αυτή την εργασία για ναβελτιωθεί αυτή η κατάσταση και για να διατηρηθεί η μεγάλη ποικιλία των ειδώντης πανίδας στη χώρα μας είναι:

Μελέτη και έρευνα για την απόκτηση επαρκούς γνώσης τηςβιολογίας, της κατάστασης των πληθυσμών και των απαραίτητων προϋποθέσεων γιατην διατήρηση τους.

Σεβασμός του φυσικού περιβάλλοντος κατά την πραγματοποίησητων διάφορων ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, ώστε να προκαλείται η μικρότερη δυνατήδιαταραχή των βιοτόπων. Σωστή διαχείριση στις προστατευόμενες περιοχές.

Ενημέρωση του κοινού, ώστε να γίνει κατανοητό ότι τα ζώααυτά δεν είναι "βλαβερά" και "επικίνδυνα"για τον άνθρωπο και ότι η επιβίωσή τους είναι υπόθεση όλων μας.

Ερπετά

1. Lacerta trilineata polylepidota (Τουρκοκολισαύρα)

Τάξη: Φολιδωτά, Υποτάξη: Σαύρες -
Εμφανίζεται σχεδόν σε όλη την έκταση , περισσότερο κοινήόμως σε ψηλότερα υψόμετρα. Μεγάλη σαύρα με μήκος σώματος 16 cmκαι ουράς περισσότερο από το διπλάσιο. Τα ώριμα άτομα έχουν πράσινο χρώμα χωρίςσχέδια, ενώ τα νεαρά και τα ώριμα καστανό με τρεις ανοικτόχρωμες γραμμέςσυνήθως. Ζουν σε θαμνώδεις περιοχές αλλά τα νεαρά ζουν και σεανοικτότερες εκτάσεις με ποώδη βλάστηση. Ως καταφύγιο, χρησιμοποιεί τουςθάμνους. Τρέφεται με ασπόνδυλα.

2. Podarcis erhardii leukaorii (Κολισαύρα)

Τάξη: Φολιδωτά, Υπόταξη: Σαύρες -
Η παρουσία της είναι συχνή στις νοτιότερες περιοχές τουφαραγγιού.

3. Coluber gemonensis (Φίδι) / Coluber laurenti (Δενδρογαλιά)

Υπόταξη: Φίδια
Εμφανίζεται σε όλες τις περιοχές του φαραγγιού. Φίδι χωρίςδηλητήριο, που σπάνια ξεπερνάει το 1 μέτρο. Ζει κυρίως σε θαμνώδεις και ανοικτέςδασώδεις περιοχές αλλά και κοντά σε αμέσως επηρεασμένα από τον άνθρωποπεριβάλλοντα, όπως αμπελώνες φυτοφράκτες αγρών, ερείπια καλυμμένα από βλάστησηκλπ. Μπορεί να αναρριχάται σε θάμνους. Τρέφεται κυρίως με σαύρες, αλλάευκαιριακά και με μεγάλες ακρίδες, τρωκτικά και νεοσσούς. Γεννάει 4 - 10αυγά και τα μικρά φιδάκια τρέφονται κυρίως με έντομα.

Πτηνά

Υπάρχει πλούσια ποικιλία πτερωτών ειδών, τα σπουδαιότερα απότα οποία είναι:

1. Gypaetus barbatus (Γυπαετός ή Κοκκαλάς)

Οικογένεια: Accipitridae, Κατηγορία:Κινδυνεύοντα.

Είναι ίσως το πιο σπάνιο πουλί της Ευρώπης. Σύμφωνα μεμαρτυρίες ντόπιων, ο γυπαετός φωλιάζει στις σπηλιές του φαραγγιού. Γενικότερα,η σημερινή εξάπλωση του έχει περιοριστεί πολύ. Φωλιάζει σε μικρές σπηλιές,εσοχές ή προεξοχές και σχεδόν πάντα σε φαράγγια, απόκρημνα και βραχώδη βουνά ήσε κατακόρυφα βράχια. Προστατευόμενο είδος (Παρ. 1 , απόφαση 414985 / 1985ΥΠΓΕ).

Περιγραφή: Αναγνωρίζεται από τις μακριές μυτερές φτερούγες του και τηνμεγάλη σφηνοειδή ουρά. Τα ενήλικα έχουν ασπροκίτρινο κεφάλι και ξανθοκάστανο ήπορτοκαλόχρωμο σώμα. Οι φτερούγες και η ουρά είναι γκριζόμαυρα από πάνω καικαστανόμαυρα από κάτω. Τα νεαρά πουλιά είναι σχεδόν μαύρα με γκρίζο σώμα.Χαρακτηριστικό του είδους, δύο τούφες από μακριές μαύρες τρίχες στο ράμφος πουμοιάζουν με γενειάδα.

Βιολογία - Οικολoγία: Επιδημητικό είδος. Φτιάχνει υποτυπώδη φωλιά με λίγακλαδιά, κουρέλια, κόκαλα, κ.α. Γεννάει νωρίς τον Γενάρη, δύο αυγά, συνήθως όμωςένα, που το κλωσάει το θηλυκό για 57 περίπου ημέρες. Το μικρό μένει στηφωλιά για 4 περίπου μήνες. Εξακολουθεί όμως να την επισκέπτεται, εξαρτώμενο απότους γονείς του για αρκετό ακόμα διάστημα.

Ευέλικτο και μεγαλόπρεπο σε πτήση πουλί, ο Γυπαετόςαπαντάται πάντα μόνος ή σε ζευγάρια. Αναζητάει την τροφή του σε λόφους με αραιήβλάστηση, αλπικά λιβάδια κ.α. Είναι πτωματοφάγο είδος, αλλά επειδή δεν μπορείνα σκίσει μόνος του το ψοφίμι, εξαρτάται από την παρουσία των άλλων μεγάλωνγυπών. Βασική πάντως τροφή του είναι τα κόκαλα που είτε τα καταπίνει ολόκληραείτε τα σπάει, ρίχνοντάς τα με χαρακτηριστικό τρόπο από μεγάλο ύψος πάνω σεβράχια.

2. Gyps fulvus (Όρνιο ή Κανναβός)

Οικογένεια: Accipitridae, Κατηγορία: Τρωτά

Ένα από τα πιο μεγάλα αρπακτικά που η σημερινή κατανομή τουείναι πολύ περιορισμένη. Σύμφωνα με μαρτυρίες, μαζεύονται πολλά όρνια σεκουφάρια μεγάλων ζώων.

Επιδημητικό είδος. Συχνάζει σε βραχώδη γυμνά βουνά καιημιορεινές περιοχές, φωλιάζοντας κατά αποικίες σε φαράγγια και άλλα απόκρημνασημεία. Αναζητά την τροφή του σε ανοιχτές περιοχές καλύπτοντας συχνά μεγάλεςαποστάσεις.

3. Aquila chrysaetus (Χρυσαετός ή Βιτσίλα)

Οικογένεια: Accipitridae, Κατηγορία: Τρωτά

Επιδημητικό είδος. Φωλιάζει σε βουνά με ανοιχτές βραχώδειςκοιλάδες και φαράγγια, συχνά με δασωμένες πλαγιές από 400 - 1.800 μέτρα.

Η ύπαρξη του Χρυσαετού, στα Λευκά Όρη απειλείται.

4. Hieraeetus fasciatus (Σπιζαετός)

Οικογένεια: Accipitridae, Κατηγορία: Τρωτά

Τυπικός αετός των μεσογειακών οικοσυστημάτων, απαντάταισχεδόν αποκλειστικά σε περιοχές με βλάστηση, φρύγανα, γυμνούς λόφους, κλπ.Φωλιάζει σε βράχια, συνήθως σε μεσαία υψόμετρα. Το χειμώνα μερικές φορές σεπαρυφές υγροτόπων, ανοιχτές εκτάσεις, κ.α., πάντα όμως κοντά στο χώροφωλιάσματος.

Τρέφεται με μεσαίου μεγέθους θηλαστικά και πουλιά,σπανιότερα με ερπετά.

Παρά την έντονη κινητικότητά του, παραμένει ένα από ταλιγότερο γνωστά ελληνικά αρπακτικά με συνολικό πληθυσμό που υπολογίζεται σε 60ζευγάρια.

Σκοτώνεται ακόμη από τους ντόπιους γιατί θεωρείται ότιαρπάζει τα νεογέννητα ζώα.

5. Falco tinnunculus (Βραχοκιρκίνεζο)

Οικογένεια: Falconidae, Κατηγορία: Τρωτά

Είναι το κοινότερο αρπακτικό της περιοχής. Πιθανότατα,φωλιάζει μέσα στο φαράγγι. Το είδος αυτό προτιμάει τις ανοιχτές εκτάσεις καιτα ανοιχτά δάση και στην Μεσόγειο χρησιμοποιεί βραχώδεις περιοχές. Σε περιοχέςμε πλούσια τροφή σχηματίζει μικρές αποικίες. Φωλιάζει σε δέντρα, βράχους,απόκρημνες πλαγιές, σε κουφάλες δέντρων, σε ανθρώπινες κατασκευές ( σπίτια,γέφυρες κλπ.) και περιστασιακά στο έδαφος. Τα τελευταία χρόνια το είδοςεμφανίζει γενική μείωση του ευρωπαϊκού πληθυσμού του κυρίως λόγω τηςεντατικοποίησης της γεωργίας που περιλαμβάνει μονοκαλλιέργειες, μη ορθολογικήχρήση γεωργικών φαρμάκων και την απώλεια γέρικων δέντρων και φυτοφρακτών.

6. Alectoris chukar (Πέρδικα)

Οικογένεια: Phasianidae, Κατηγορία:Τρωτά

Είναι πολύ συχνή η παρουσία της μέσα στην έκταση τουφαραγγιού και στις ψηλότερες περιοχές των Λευκών Ορέων. Η τροφή της είναικυρίως φυτική και συνίσταται από σπόρους, φύλλα, οφθαλμούς, άνθη, καρπούς καιεν μέρει ζωική και αποτελείται από έντομα, σκουλήκια, σαλιγκάρια κλπ. Οι νεοσσοί,τις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους, τρέφονται κυρίως με ζωικές πρωτείνες. Ηπυκνότητα του πληθυσμού εξαρτάται από την διαθεσιμότητα του νερού αν και ταπουλιά είναι σε θέση να μετακινηθούν ακόμη και 10 kmγια να βρουν νερό. Το θηλυκό φωλιάζει στο έδαφος, σε κοιλότητες ή κάτω απόθάμνους και στρώνει την φωλιά με ξερά φύλλα, χόρτα και λίγα πούπουλα, ενώεγκαταλείπει αμέσως την φωλιά εάν ενοχληθεί. Το είδος έχει μειωθεί σημαντικάαπό ένα συνδυασμό υπερβολικής θήρευσης, εντατικοποίησης της γεωργίας και εγκατάλειψηςτων ορεινών καλλιεργειών.

7. Columba livia (Αγριοπερίστερο)

Οικογένεια: Columbidae, Κατηγορία: Τρωτά

Φωλιάζει σε σχισμάδες βράχων και σε σπηλιές της περιοχής.

8. Columba palumbus (Φάσσα)

Οικογένεια: Columbidae, Κατηγορία: Τρωτά

Εμφανίζεται σε όλες τις δασωμένες περιοχές του φαραγγιού.

9. Ptynoprogne rupestris (Πετροχελίδονο)

Οικογένεια: Hirundinidae, Κατηγορία:Τρωτά

Οι κάθετοι βράχοι του φαραγγιού προσφέρουν ιδανικά σημείαγια την κατασκευή της φωλιάς τους.

10. Turdus merula (Κότσιφας)

Οικογένεια: Turdidae, Κατηγορία: Τρωτά

Φωλιάζει μέσα στο φαράγγι.

11. Oriolus oriolus (Συκοφάγος)

Οικογένεια: , Κατηγορία:

Παρατηρήθηκε στην περιοχή "φαραγγάκια".

12. Corvus corax (Κόρακας)

Οικογένεια: Corvidae, Κατηγορία:Τρωτά

13. Corvus corone cornix (Κουρούνα)

Οικογένεια: Corvidae, Κατηγορία: Τρωτά

Θηλαστικά

1. Capra aegagrus cretica (Αγρίμι)

Οικογένεια: Bovidae, Κατηγορία: Κινδυνέυοντα

Σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων, μερικές φορές καταφεύγουν μέσαστο φαράγγι μεμονωμένα άτομα αγριμιού. Πιστεύεται ότι το φαινόμενο είναι σπάνιοκαι αποτέλεσμα λαθροθηρίας στα ψηλότερα υψόμετρα των Λευκών Ορέων, που προκαλείαπόδραση μεμονωμένων ατόμων από τα όρια της φυσικής τους εξάπλωσης.

Περιγραφή: Παρουσιάζουν έντονο φυλετικό διμορφισμό. Τα αρσενικά είναιμεγαλύτερα και βαρύτερα από τα θηλυκά, έχουν μεγαλύτερα κέρατα, κυρτά προς ταπίσω, ενώ πάνω στους ετήσιους δακτύλους υπάρχουν εξογκώματα. Έχουν σχετικάμεγάλο γένι ενώ ένα κάπως μικρότερο υπάρχει μερικές φορές στα θηλυκά. Τοκαλοκαιρινό τρίχωμα είναι κόκκινο-καφέ με έντονα τα μαύρα μέρη του σώματος.(ράχη, μπροστινά μέρη ποδιών και ώμων, γένια, πάνω πλευρά ουράς, κλπ)

Βιότοπος - Οικολογία: Οι τυπικοί βιότοποι του αγριμιού είναι εκτάσειςμε μακία και φρύγανα κοντά σε δάση κωνοφόρων (κυπαρίσσια και πεύκα).Προτιμούν μέρη με κλίση μεγαλύτερη των 30%, με βράχο 30% και 70% βλάστηση.

Ζευγαρώνουν τέλος Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου και γεννούν 1έως 2 μικρά τον Απρίλιο με Μάιο. Τα αρσενικά ωριμάζουν αναπαραγωγικά στα 4-5χρόνια ενώ τα θηλυκά στα 2-3.

Σχηματίζουν ομάδες 2-5 ατόμων, ενώ πολλά αρσενικά είναιμοναχικά τον περισσότερο καιρό. Υπάρχει ιεραρχία στην κοινωνική τους οργάνωση.Τα σωματικά μεγαλύτερα αρσενικά κυριαρχούν στα μικρότερα, ενώ όλα τα αρσενικάαπό 1 έτους και πάνω κυριαρχούν σε όλα τα θηλυκά, ανεξάρτητα από την ηλικία καιτο μέγεθος.

Προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία (ΠΔ 67 / 81) καιτην Σύμβαση της Βέρνης.

2. Erinaceus concolor (Σκατζόχοιρος)

Οικογένεια: Erinaceidae, Κατηγορία:

Είναι πιθανή η παρουσία του αλλά σε μικρούς πληθυσμούς.Νυκτόβιο και εντομοφάγο είδος, τρέφεται με ασπόνδυλα, όπως γαιοσκώληκες,σκαθάρια, κάμπιες, αράχνες κλπ.. Ζει σε πεδινές εκτάσεις και προτιμά τιςπεδιάδες με χαμηλό χορτάρι. Συχνά βρίσκεται σε ακαλλιέργητες ζώνες μεταξύκαλλιεργημένων χωραφιών.

3. Glis glis argenteus (Δενδρογάλι, Δασομυωξός)

Οικογένεια: Gliridae, Κατηγορία:Τρωτά

Η παρουσία του στην περιοχή της Αγίας Ειρήνης γίνεταιαντιληπτή από τα υπολείμματα των κουκουναριών του πεύκου (Pinus brutia) που τρώει με χαρακτηριστικότρόπο.

Περιγραφή - Βιότοπος - Οικολογία:

Ο πληθυσμός του δεν είναι γνωστός όπως και η οικολογία του.Ο βιότοπος του υποείδους της Κρήτης βρίσκεται σε δάση κωνοφόρων, σε διάφοραυψόμετρα.

Μήκος κεφαλής και σώματος 16 εκ. Και μήκος ουράς 14 εκ.. Έχει χρώμα ανοιχτόγκρι από πάνω και άσπρο από κάτω. Το μέσο και το άκρο της ουράς είναι καφέ έωςσκούρο καφέ.

Προστατεύεται σύμφωνα με το ΠΔ 67 / 1981 και με την Σύμβασητης Βέρνης.

4. Meles meles arcalus (Ασβός, Άρκαλος)

Οικογένεια: Mustelidae, Κατηγορία: Τρωτά

Πρέπει να υπάρχουν αρκετά άτομα μέσα στην περιοχή. Έχουνπαρατηρηθεί φωλιές άρκαλου και δύο νεκρά ζώα μέσα στο χείμαρρο που πιθανόν νασημαίνει την ύπαρξη κάποιας ασθένειας για το είδος αυτό.

Γενικώς, δεν υπάρχει ακριβής εκτίμηση των πληθυσμών. Τατελευταία χρόνια ο αριθμός του ς μειώνεται σημαντικά.

Περιγραφή - Βιότοπος - Οικολογία:

Ζουν σε φρύγανα, μακία και καλλιέργειες μέχρι μεγάλουψόμετρο.

Το μήκος του σώματος μαζί με την κεφαλή είναι 55 εκ. Και το μήκος τηςουράς 10 εκ..Χρώμα ανοιχτό γκρίζο έως καφέ και από κάτω μαύρο έως καφέ. Στν πλάγια τουκεφαλιού έχει μαύρη ή καφέ λωρίδα.

Κατασκευάζει εκτεταμένο σύστηνα υπόγειων στοών με πολλέςεξόδους. Αυτές χρησιμοποιούνται από πολλά άτομα ταυτόχρονα και επί συνεχόμενεςγενιές. Ειναι ζώο νυχτόβιο και τρέφεται με μεγάλη ποικιλία φυτικής και ζωικήςτροφής. Γεννά μέχρι 4 μικρά το χειμώνα.

Προστατεύεται από την Σύμβαση της Βέρνης.

5. Chiroptera (Νυχτερίδες)

Κατηγορία: Κινδυνέυοντα - Τρωτά

Είναι πολύ πιθανή η παρουσία νυχτερίδων στις σπηλιές τηςπεριοχής. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μείωση των πληθυσμών. Τρέφονται μεέντομα και σχηματίζουν αποικίες. Συνήθως, δραστηριοποιούνται την νύχτα.

6. Lepus europaeus (Λαγός)

Οικογένεια: Leporidae, Κατηγορία:

Οι ντόπιοι ισχυρίζονται ότι υπάρχουν λαγοί στην περιοχή.

Περιγραφή - Βιότοπος - Οικολογία:

Το μήκος του σώματος μαζί με το κεφάλι είναι 30 - 40 εκ. και το μήκος τηςουράς 60 - 70 χιλ..Το σώμα του έχει χρώμα κίτρινο - γκρίζο. Ζουν σε θαμνώδεις εκτάσεις.

Το είδος απουσιάζει από τις περιοχές όπου υπάρχουναποκλειστικά φρύγανα. Οι περιοριστικοί παράγοντες είναι η μικρή ποσότητα τροφήςκαι η έλλειψη καταφυγίων. Για την διατήρηση του είδους πρέπει να περιοριστεί ηυπερβόσκηση και να διατηρηθούν οι θαμνότοποι.

7. Mustela nivalis galinthias (Νυφίτσα ή Καλλιγιανού)

Οικογένεια: Mustelidae, Κατηγορία:

Εμφανίζεται σε μικρούς πληθυσμούς μέσα στην περιοχή.Σαρκοφάγο είδος. Παρά το μικρό μέγεθος τρέφεται κυρίως με τρωκτικά, εντομοφάγα,πτηνά και μικρούς λαγούς. Κυρίως νυκτόβιο αλλά δραστηριοποιείται και την ημέρα.

8. Martes foina bunites (Ζουρίδα)

Οικογένεια: Mustelidae, Κατηγορία:

Υπάρχει σχεδόν παντού σε μεγάλους πληθυσμούς. Παμφάγο είδος,τρέφεται με μικρά θηλαστικά, πτηνά, αυγά, φρούτα, έντομα κλπ. Κυνηγάει κυρίωςτο βράδυ και τη νύχτα. Είναι αναγκαία η έρευνα για την βιολογία και τηνοικολογία του υποείδους στην Κρήτη.

9. Rattus rattus frugivorus (Ποντικός)

Οικογένεια: Muridae, Κατηγορία:

Είναι είδος που ζει κοντά στον άνθρωπο. Συνήθως, δημιουργεί προβλήματαστην αναπαραγωγή των πουλιών με την Θήρευση των αυγών και νεοσσών τους.

ΓιώργοςΑντωνακάκης
Εκπ/τηςΟρειβασίας – Αναρρίχησης
ΟδηγόςΒουνού